-
1 tribunal
суд; трибунал; судебное место; судебное присутствие; судьи* * *m1) суд; трибунал3) судьи, судебная коллегия4) председатель суда; член верховного суда5) совет, комиссия•comparecer ante el tribunal — являться (по вызову) в суд; предстать перед судом
dirigirse al tribunal — обратиться к суду; выступить перед судом
- tribunal ad quemelevar al tribunal — предавать суду, представлять, направлять в суд
- tribunal administrativo
- tribunal aduanal
- tribunal apelado
- tribunal arbitral
- tribunal castrense
- tribunal civil
- tribunal colegiado de circuito
- tribunal colegiado
- tribunal común
- tribunal consuetudinario
- tribunal consular
- tribunal contencioso administrativo
- tribunal correccional
- tribunal criminal
- tribunal de aduanas
- tribunal de almirantazgo
- tribunal de alzada
- tribunal de apelación
- tribunal de apelación en lo penal
- tribunal de apelación en materia aduanal y de patentes
- tribunal de arbitraje
- tribunal de autos
- tribunal de casación
- tribunal de circuito
- tribunal de circuito de apelación
- tribunal de comercio
- tribunal de competencia
- tribunal de conciencia
- tribunal de conciliación
- tribunal de conducta
- tribunal de conocimiento
- tribunal de cuentas
- tribunal de derecho marítimo
- tribunal de derecho
- tribunal de distrito
- tribunal de elecciones
- tribunal de equidad
- tribunal de excepción
- tribunal de falta
- tribunal de familia
- tribunal de garantías
- tribunal de guerra
- tribunal de hacienda
- tribunal de instancia
- tribunal de jurados
- tribunal de jurisdicción original
- tribunal de justicia
- tribunal de litigios ordinarios
- tribunal de lo contencioso administrativo
- tribunal de lo criminal
- tribunal de menores
- tribunal de orden común
- tribunal de origen
- tribunal de patentes
- tribunal de paz
- tribunal de policía
- tribunal de presas
- tribunal de primera instancia
- tribunal de quebras
- tribunal de reclamaciónes
- tribunal de registro
- tribunal de revisión
- tribunal de segunda instancia
- tribunal de tierras
- tribunal de última instancia
- tribunal de única instancia
- tribunal de urgencia
- tribunal de trabajo
- tribunal del trabajo
- tribunal del distrito federal
- tribunal del Estado
- tribunal del pueblo
- tribunal económico
- tribunal electoral
- tribunal en pleno
- tribunal especial
- tribunal especial de apelación
- tribunal especial de primera instancia
- tribunal especialmente nombrado para el caso
- tribunal estatal
- tribunal excepcional
- tribunal federal de apelaciones
- tribunal federal
- tribunal fiscal
- tribunal inferior
- tribunal instructor
- tribunal interno
- tribunal juzgador
- tribunal marítimo
- tribunal militar
- tribunal municipal
- tribunal nocturno
- tribunal ordinario
- tribunal para menores
- tribunal penal
- tribunal pleno
- tribunal primero de apelación
- tribunal segundo de apelación
- tribunal tercero de apelación
- tribunal primero
- tribunal segundo
- tribunal tercero
- tribunal provisorio
- tribunal recurrido
- tribunal seccional
- tribunal sentenciador
- tribunal sin rostro
- tribunal superior
- tribunal testamentario
- tribunal unipersonal
- tribunal unitario de circuito
- pleno tribunal
- tribunal de alzadas
- tribunal de faltas -
2 abogado
f. & m.1 lawyer, attorney, attorney-at-law, advocate.2 public attorney, solicitor.past part.past participle of spanish verb: abogar.* * *► nombre masculino,nombre femenino1 lawyer, solicitor (tribunal supremo) barrister2 figurado advocate, champion\ejercer de abogado to practise law, be a lawyerabogado de oficio legal -aid lawyerabogado defensor counsel for the defenseabogado del diablo devil's advocateabogado del Estado public prosecutor, US attorney generalabogado laborista union lawyer* * *(f. - abogada)nounlawyer, attorney* * *abogado, -aSM / F1) lawyer, attorney(-at-law) (EEUU)ejercer de abogado — to practise o (EEUU) practice law
recibirse de abogado — esp LAm to qualify as a lawyer
abogado/a auxiliar — Méx junior lawyer
abogado/a criminalista — criminal lawyer
abogado/a defensor(a) — defending counsel
abogado/a del Estado — public prosecutor, attorney general (EEUU)
abogado/a de oficio — court-appointed counsel, duty solicitor, public defender (EEUU)
abogado/a de secano — barrack-room lawyer
abogado/a laboralista — labour lawyer, labor lawyer (EEUU)
abogado/a matrimonialista — divorce lawyer
abogado/a penalista — Méx criminal lawyer
2) (=defensor, partidario) champion, advocate* * *- da masculino, femenino ( en general) lawyer, solicitor ( in UK); ( ante un tribunal superior) attorney ( in US), barrister ( in UK)* * *= attorney, lawyer, prosecutor, barrister-at-law, barrister, trial lawyer.Ex. For example, an unwed woman who fears she is pregnant may have appointments made with an attorney in a legal assistance society and conselors in abortion clinics or maternity homes.Ex. Conceived initially to demonstrate a potential tool to assist lawyers in adjudicatory proceedings, the system appears to have potential for addressing a broad spectrum of record management requirements.Ex. This article discusses one case that illustrates how even well trained federal prosecutors can grow confused about how to apply the intellectual property law.Ex. A barrister-at-law Barry quickly adjusted himself to the particular problems of the library profession.Ex. An MP, a barrister, and a financial consultant present the case for charging Value Added Tax (VAT) on books.Ex. All this deterioration has been to complicate and thereby fatten the pockets of trial lawyers in collusion with our judges.----* abogado civil = civilian lawyer, people's lawyer.* abogado defensor = defence attorney [defense attorney, -USA].* abogado de la corona = Queen's Counsel (QC).* abogado del diablo = devil's advocate.* abogado del estado = Queen's Counsel (QC).* abogado de oficio = legal aid.* abogado especializado en divorcios = divorce lawyer.* abogado fiscal = prosecuting attorney, district attorney, district counsel.* abogado general = advocate-general.* abogado matrimonialista = divorce lawyer.* abogado procurador = solicitor.* abogado que asesora a los presos = jailhouse lawyer.* abogado sin escrúpulos = shyster, shark lawyer.* ayudante de abogado = paralegal [para-legal].* bufete de abogados = law centre, law firm, law office.* Colegio de Abogados = Law Society.* despacho de abogados = law centre, law office.* firma de abogados = legal assistance society, law firm.* jerga de los abogados = legalease.* * *- da masculino, femenino ( en general) lawyer, solicitor ( in UK); ( ante un tribunal superior) attorney ( in US), barrister ( in UK)* * *= attorney, lawyer, prosecutor, barrister-at-law, barrister, trial lawyer.Ex: For example, an unwed woman who fears she is pregnant may have appointments made with an attorney in a legal assistance society and conselors in abortion clinics or maternity homes.
Ex: Conceived initially to demonstrate a potential tool to assist lawyers in adjudicatory proceedings, the system appears to have potential for addressing a broad spectrum of record management requirements.Ex: This article discusses one case that illustrates how even well trained federal prosecutors can grow confused about how to apply the intellectual property law.Ex: A barrister-at-law Barry quickly adjusted himself to the particular problems of the library profession.Ex: An MP, a barrister, and a financial consultant present the case for charging Value Added Tax (VAT) on books.Ex: All this deterioration has been to complicate and thereby fatten the pockets of trial lawyers in collusion with our judges.* abogado civil = civilian lawyer, people's lawyer.* abogado defensor = defence attorney [defense attorney, -USA].* abogado de la corona = Queen's Counsel (QC).* abogado del diablo = devil's advocate.* abogado del estado = Queen's Counsel (QC).* abogado de oficio = legal aid.* abogado especializado en divorcios = divorce lawyer.* abogado fiscal = prosecuting attorney, district attorney, district counsel.* abogado general = advocate-general.* abogado matrimonialista = divorce lawyer.* abogado procurador = solicitor.* abogado que asesora a los presos = jailhouse lawyer.* abogado sin escrúpulos = shyster, shark lawyer.* ayudante de abogado = paralegal [para-legal].* bufete de abogados = law centre, law firm, law office.* Colegio de Abogados = Law Society.* despacho de abogados = law centre, law office.* firma de abogados = legal assistance society, law firm.* jerga de los abogados = legalease.* * *abogado -damasculine, feminine(en general) lawyer, solicitor ( BrE); (ante un tribunal superior) attorney ( AmE), barrister ( BrE)no necesito abogados, yo me sé defender ( fam); I don't need anyone to defend me, I can stand up for myselfCompuestos:● abogado criminalista, abogada criminalistamasculine, feminine criminal lawyer● abogado defensor, abogada defensoramasculine devil's advocate● abogado de oficio, abogada de oficio● abogado general, abogada general(UE) masculine, feminine advocate general● abogado del estado, abogada del estado● abogado laboralista, abogada laboralistamasculine, feminine labor* lawyer ( AmE), employment lawyer● abogado matrimonialista, abogada matrimonialistamasculine, feminine divorce lawyer● abogado penalista, abogada penalistamasculine, feminine criminal lawyer● abogado procesalista, abogada procesalista* * *
Del verbo abogar: ( conjugate abogar)
abogado es:
el participio
Multiple Entries:
abogado
abogar
abogado
( ante un tribunal superior) attorney ( in US), barrister ( in UK);
abogado del diablo devil's advocate
abogado,-a sustantivo masculino y femenino lawyer, solicitor, US attorney, US counsellor
(en tribunal supremo) barrister
abogado criminalista, criminal lawyer
abogado de oficio, legal aid lawyer
abogado del diablo, Devil's advocate
abogado del Estado, public prosecutor
abogado defensor, counsel for the defense
abogado laboralista, union lawyer
El término general es lawyer. Un solicitor prepara documentos legales, representa a su cliente en los tribunales inferiores y ayuda al barrister, quien representa a su cliente en los tribunales superiores. En algunos Estados de EE. UU. se emplea la palabra attorney y en otros counsellor, aunque las dos significan lo mismo: lawyer, abogado.
abogar verbo transitivo to plead
abogar en favor de, to plead for, defend
abogar por una causa, to advocate o champion sthg
' abogado' also found in these entries:
Spanish:
abogada
- bufete
- criminalista
- defensor
- defensora
- diablo
- estado
- estudiar
- laboralista
- letrada
- letrado
- minuta
- monta
- notaria
- notario
- oficio
- casar
- cliente
- clientela
- consultorio
- ejercer
- licenciado
- patrocinar
- preciarse
- procurador
- qué
English:
advice
- advocate
- attorney
- barrister
- charge
- client
- contact
- counsel
- counsellor
- counselor
- cross-examine
- dispose
- draw up
- lawyer
- local
- prosecution
- see
- service
- solicitor
- strike off
- brief
- from
- legal
- prosecutor
* * *abogado, -a nm,fabogado criminalista criminal lawyer;abogado defensor counsel for the defence;abogado del Estado public prosecutor;abogado de familia family lawyer;abogado laboralista labour lawyer;abogado matrimonialista divorce lawyer;abogado de oficio legal aid lawyer2. [intercesor] intermediary;[defensor] advocate;siempre ha sido un abogado de los pobres he has always stood up for the poorabogado del diablo devil's advocate;hacer de abogado del diablo to play devil's advocate* * *m, abogada f lawyer, Brbarrister;no le faltaron abogados fig there were plenty of people who defended him* * *abogado, -da n: lawyer, attorney* * *abogado n1. (en general) lawyer / solicitor2. (en tribunal superior) barrister -
3 barrister
'bæristə(a lawyer qualified to present cases in court.) abogadobarrister n abogadotr['bærɪstəSMALLr/SMALL]1 abogado,-a (capacitado,-a para actuar en tribunales superiores)n.• abogado (Jurisprudencia) s.m.n.• abogado que tiene derecho a alegar en los tribunales superiores s.m.'bærəstər, 'bærɪstə(r)noun (BrE) abogado, -da m,f ( habilitado para alegar ante un tribunal superior)['bærɪstǝ(r)]N (Brit) abogado(-a) m / fSee:see cultural note LAWYERS in lawyer,see cultural note QC/KC in QC* * *['bærəstər, 'bærɪstə(r)]noun (BrE) abogado, -da m,f ( habilitado para alegar ante un tribunal superior) -
4 abogado
Del verbo abogar: ( conjugate abogar) \ \
abogado es: \ \el participioMultiple Entries: abogado abogar
abogado
( ante un tribunal superior) attorney ( in US), barrister ( in UK); abogado del diablo devil's advocate
abogado,-a sustantivo masculino y femenino lawyer, solicitor, US attorney, US counsellor (en tribunal supremo) barrister
abogado criminalista, criminal lawyer
abogado de oficio, legal aid lawyer
abogado del diablo, Devil's advocate
abogado del Estado, public prosecutor
abogado defensor, counsel for the defense
abogado laboralista, union lawyer El término general es lawyer. Un solicitor prepara documentos legales, representa a su cliente en los tribunales inferiores y ayuda al barrister, quien representa a su cliente en los tribunales superiores. En algunos Estados de EE. UU. se emplea la palabra attorney y en otros counsellor, aunque las dos significan lo mismo: lawyer, abogado.
abogar verbo transitivo to plead
abogar en favor de, to plead for, defend
abogar por una causa, to advocate o champion sthg ' abogado' also found in these entries: Spanish: abogada - bufete - criminalista - defensor - defensora - diablo - estado - estudiar - laboralista - letrada - letrado - minuta - monta - notaria - notario - oficio - casar - cliente - clientela - consultorio - ejercer - licenciado - patrocinar - preciarse - procurador - qué English: advice - advocate - attorney - barrister - charge - client - contact - counsel - counsellor - counselor - cross-examine - dispose - draw up - lawyer - local - prosecution - see - service - solicitor - strike off - brief - from - legal - prosecutor -
5 iudex ad quem
el juez o tribunal ad quem designa al juez o tribunal superior ante el que se recurre -
6 discedo
discēdo, ĕre, cessi, cessum - intr. - - parf. sync. discesti Plaut. As. 251; discesse Fort. Mart 4, 352 II part. pass. avec sens actif, custodibus discessis Cael. Antip. d. Prisc. 8, 49, les gardes s'étant retirés. [st1]1 [-] s'en aller de côté et d'autre, se séparer, se diviser. - senatus consultum factum est ut sodalitates discederent, Cic. Q. 2, 3, 5: un sénatus consulte ordonna que toutes les associations eussent à se dissoudre. - populus ex contione discessit, Sall. J. 34, 2: le peuple, l'assemblée finie, se dispersa. - in duas partes discedunt Numidae, Sall. J. 13, 1: les Numides se divisent en deux partis. - cum terra discessisset magnis quibusdam imbribus, Cic. Off. 3, 38: la terre s'étant entrouverte à la suite de grandes pluies. - cf. Div. 1, 97; 1, 99. [st1]2 [-] se séparer [d'un tout, d'un groupe dont on faisait partie]. - ab amicis discedere, Cic. Lael. 42: se séparer de ses amis (rompre avec...). - cf. Caes. BC. 3, 60, 3. [st1]3 [-] s'éloigner de. - ab aliquo discedere, Caes. BG. 4, 12, 1: s'éloigner de qqn, quitter qqn. --- cf. Cic. Lael. 1. - a vallo discedere, Caes. BC. 3, 37, 3: quitter le retranchement. - cf. Caes. BG. 5, 8, 6 ; 5, 34, 1. - e Gallia discedere, Cic. Phil. 8, 21: sortir de Gaule. - ex hibernis dicedere, Caes. BG. 5, 23, 3: quitter le cantonnement. - de foro discedere, Cic. Verr. 4, 147: quitter le forum. - de praediis discedere, Cic. Amer. 79: sortir de ses propriétés. - Capuā discedere, Cic. Att. 7, 21, 1: quitter Capoue. - templo discedere, Ov. M. 1, 381: quitter le temple. [st1]4 [-] se retirer du combat [vainqueur ou vaincu]. - superiores discedere, Caes. BC. 1, 47, 1: sortir vainqueurs. --- cf. BC. 3, 47. 5. - sine detrimento discedere, Caes. BC. 3, 46, 6: se retirer sans dommage. - a signis discedere, Caes. BG. 5, 16, 1; BC. 1, 341: quitter les enseignes = rompre les manipules, se débander, fuir. - [mais Liv. 25, 20, 4, déserter]. [st1]5 [-] s'en aller du tribunal; se tirer d'affaire. - superior discedit, Cic. Caec. 2: il sort victorieux du procès. --- cf. Br. 229. - si istius haec tanta injuria impunita discesserit, Cic. Verr. 4, 68: si l'injustice si grande commise par cet homme sort impunie de ces débats. - qui resisterunt, discedunt saepissime superiores, Cic. Tusc. 2: ceux qui ont résisté s'en vont en général en vainqueurs. - discessit liberatus, Nep. Phoc. 2, 3: il fut renvoyé absous. - impunita (tanta injuria) discedit, Cic. Verr. 2, 4, 30: un si grand attentat reste impuni. - Hercules, qui deus sis, sane discessisti non bene, Plaut. Stich. 395: Hercules, bien que tu sois dieu, tu ne t'en es pas bien tiré. - cf. Cic. Att. 2, 16, 4 ; 2, 21, 6. [st1]6 [-] fig. s'écarter de. - ab officio dicedere, Caes. BG. 1, 40, 2: se départir de son devoir, manquer à son devoir. - a sua sententia discedere, Caes. BC. 1, 2. 5: renoncer à son opinion. - a ratione discedere, Cic. Tusc. 4, 42: s'écarter de la raison. - ab oppugnatione castrorum discedere, Caes. BC. 2, 31, 3: abandonner le siège d'un camp. - quartana a te discessit, Cic. Att. 8, 6, 4: la fièvre quarte t'a quitté. - numquam ex animo meo discedit illius viri memoria, Cic. Rep. 6, 9: jamais le souvenir de cet homme ne sort de ma mémoire. - hostibus spes potiundi oppidi discessit, Caes. BG 2, 7, 2: pour l'ennemi, l'espoir de prendre la ville s'en alla. - a vita (ex vita) discedere, Cic.: quitter la vie, mourir. - absol. dilatato vulneris hiatu discessit, Amm. 29: sa plaie s'étant rouverte et élargie, il mourut. [st1]7 [-] se porter vers une opinion. - in alicujus sententiam discedere, Sall. C. 55, 1: se ranger à l'avis de qqn. - cf Liv. 3, 41, 1; 28, 45, 5, etc. - in alia omnia discessit (senatus), Cic. Fam. 19, 12, 3: (le sénat) se rangea à un tout autre avis. - ultimum senatus consultum, quo... numquam ante discessum est, Caes. BC. 1, 5, 3: le sénatus consulte, ultime mesure à laquelle on n'en est jamais venu auparavant... [st1]8 [-] faire abstraction de. - cum a vobis discesserim, neminem esse... Cic. Fam. 1, 9, 18, [je t'assure] que, vous exceptés, il n'y a personne... - cum a fraterno amore discessi, Cic. Att. 1, 17, 5: à part l'affection que me porte mon frère.* * *discēdo, ĕre, cessi, cessum - intr. - - parf. sync. discesti Plaut. As. 251; discesse Fort. Mart 4, 352 II part. pass. avec sens actif, custodibus discessis Cael. Antip. d. Prisc. 8, 49, les gardes s'étant retirés. [st1]1 [-] s'en aller de côté et d'autre, se séparer, se diviser. - senatus consultum factum est ut sodalitates discederent, Cic. Q. 2, 3, 5: un sénatus consulte ordonna que toutes les associations eussent à se dissoudre. - populus ex contione discessit, Sall. J. 34, 2: le peuple, l'assemblée finie, se dispersa. - in duas partes discedunt Numidae, Sall. J. 13, 1: les Numides se divisent en deux partis. - cum terra discessisset magnis quibusdam imbribus, Cic. Off. 3, 38: la terre s'étant entrouverte à la suite de grandes pluies. - cf. Div. 1, 97; 1, 99. [st1]2 [-] se séparer [d'un tout, d'un groupe dont on faisait partie]. - ab amicis discedere, Cic. Lael. 42: se séparer de ses amis (rompre avec...). - cf. Caes. BC. 3, 60, 3. [st1]3 [-] s'éloigner de. - ab aliquo discedere, Caes. BG. 4, 12, 1: s'éloigner de qqn, quitter qqn. --- cf. Cic. Lael. 1. - a vallo discedere, Caes. BC. 3, 37, 3: quitter le retranchement. - cf. Caes. BG. 5, 8, 6 ; 5, 34, 1. - e Gallia discedere, Cic. Phil. 8, 21: sortir de Gaule. - ex hibernis dicedere, Caes. BG. 5, 23, 3: quitter le cantonnement. - de foro discedere, Cic. Verr. 4, 147: quitter le forum. - de praediis discedere, Cic. Amer. 79: sortir de ses propriétés. - Capuā discedere, Cic. Att. 7, 21, 1: quitter Capoue. - templo discedere, Ov. M. 1, 381: quitter le temple. [st1]4 [-] se retirer du combat [vainqueur ou vaincu]. - superiores discedere, Caes. BC. 1, 47, 1: sortir vainqueurs. --- cf. BC. 3, 47. 5. - sine detrimento discedere, Caes. BC. 3, 46, 6: se retirer sans dommage. - a signis discedere, Caes. BG. 5, 16, 1; BC. 1, 341: quitter les enseignes = rompre les manipules, se débander, fuir. - [mais Liv. 25, 20, 4, déserter]. [st1]5 [-] s'en aller du tribunal; se tirer d'affaire. - superior discedit, Cic. Caec. 2: il sort victorieux du procès. --- cf. Br. 229. - si istius haec tanta injuria impunita discesserit, Cic. Verr. 4, 68: si l'injustice si grande commise par cet homme sort impunie de ces débats. - qui resisterunt, discedunt saepissime superiores, Cic. Tusc. 2: ceux qui ont résisté s'en vont en général en vainqueurs. - discessit liberatus, Nep. Phoc. 2, 3: il fut renvoyé absous. - impunita (tanta injuria) discedit, Cic. Verr. 2, 4, 30: un si grand attentat reste impuni. - Hercules, qui deus sis, sane discessisti non bene, Plaut. Stich. 395: Hercules, bien que tu sois dieu, tu ne t'en es pas bien tiré. - cf. Cic. Att. 2, 16, 4 ; 2, 21, 6. [st1]6 [-] fig. s'écarter de. - ab officio dicedere, Caes. BG. 1, 40, 2: se départir de son devoir, manquer à son devoir. - a sua sententia discedere, Caes. BC. 1, 2. 5: renoncer à son opinion. - a ratione discedere, Cic. Tusc. 4, 42: s'écarter de la raison. - ab oppugnatione castrorum discedere, Caes. BC. 2, 31, 3: abandonner le siège d'un camp. - quartana a te discessit, Cic. Att. 8, 6, 4: la fièvre quarte t'a quitté. - numquam ex animo meo discedit illius viri memoria, Cic. Rep. 6, 9: jamais le souvenir de cet homme ne sort de ma mémoire. - hostibus spes potiundi oppidi discessit, Caes. BG 2, 7, 2: pour l'ennemi, l'espoir de prendre la ville s'en alla. - a vita (ex vita) discedere, Cic.: quitter la vie, mourir. - absol. dilatato vulneris hiatu discessit, Amm. 29: sa plaie s'étant rouverte et élargie, il mourut. [st1]7 [-] se porter vers une opinion. - in alicujus sententiam discedere, Sall. C. 55, 1: se ranger à l'avis de qqn. - cf Liv. 3, 41, 1; 28, 45, 5, etc. - in alia omnia discessit (senatus), Cic. Fam. 19, 12, 3: (le sénat) se rangea à un tout autre avis. - ultimum senatus consultum, quo... numquam ante discessum est, Caes. BC. 1, 5, 3: le sénatus consulte, ultime mesure à laquelle on n'en est jamais venu auparavant... [st1]8 [-] faire abstraction de. - cum a vobis discesserim, neminem esse... Cic. Fam. 1, 9, 18, [je t'assure] que, vous exceptés, il n'y a personne... - cum a fraterno amore discessi, Cic. Att. 1, 17, 5: à part l'affection que me porte mon frère.* * *Discedo, discedis, pen. prod. discessi, discessum, discedere, Recedere: vt Discedere Roma. Cic. Se partir et s'en aller.\Discedere cubitum. Cic. S'en aller coucher.\Non discedere ab aliquo. Cic. Ne bouger d'avec aucun, L'accompaigner tousjours, et ne le laisser jamais.\Discedere ab amicis. Cic. Se departir de l'amitié d'aucun.\Discedere ab armis. Caes. Laisser les armes et s'en retourner chascun en son hostel.\Discedere a consuetudine alicuius populi. Cic. Contrevenir à la coustume, Venir et faire contre la commune observance et coustume d'un peuple.\E conspectu discedere. Cic. Se partir de la presence d'aucun.\Discedere a defendendis hominibus et subleuandis. Cic. Laisser à aider et defendre.\Non discedere digitum a re aliqua. Cic. Sub. latum. Ne s'en esloingner nullement, S'en tenir tousjours pres.\In duas factiones ciuitas discessit. Tacit. Est divisee.\A sperata alicuius rei gloria discedere. Cic. Perdre esperance.\Discedere a jure. Cic. Ne se gouverner et reigler plus selon le droict et les loix.\Vno verbo discedere a libro. Cic. Faillir d'un mot à dire comme il est dedens son livre.\Nunquam ex animo meo discedit illius viri memoria. Cic. Jamais je ne perds la souvenance de luy, J'ay tousjours memoire de luy, Il me souvient tousjours de luy, Il n'est jamais qu'il ne me souvienne de luy.\A mente atque a se discedere. Cic. Sortir hors de son sens.\Discessit mos. Plin. La coustume n'est plus.\Discedamus a nobis. Cic. Ne parlons plus de nous, Laissons à parler de nous.\Discedere ab officio. Cic. Ne faire plus son debvoir.\Discedere in aliquam opinionem. Cic. Se ranger à quelque opinion.\Discedere in alia omnia, pro Dissentire. Cic. Estre d'opinion contraire, Opiner au contraire.\Discedunt in duas partes. Sallust. Se divisent et separent en deux bandes.\Negat vnquam se a te pedem discessisse. Cic. Il nie qu'il bougeast jamais le pied d'avec toy, Il dit qu'il ne s'esloingna jamais de toy la longueur d'un pied.\Audiui quartanam a te discessisse. Cic. J'ay ouy dire que la fievre quarte t'a laissé, S'en est allee.\A re discedere. Cic. Sortir hors du propos.\Discedere a vel de sententia. Caesar. Cic. Changer d'opinion.\A sese discedere. Cic. S'oublier soymesme, et sortir hors de son sens.\Signis discedere haud licitum. Sil. Il n'est point licite à un homme de guerre de se partir d'avec son enseigne.\Discedere superiorem. Cic. S'en aller vainqueur.\Discedere inferiorem. Cic. S'en aller vaincu.\A vita discedere. Cic. Mourir.\Discedit vsusfructus a persona. Modestin. L'usufruict se perd et se depart de celuy à qui il estoit.\Quum discessi a te, nemo mihi illo charior. Cic. Apres toy je l'aime plus que nul autre.\Amoris vero erga te mei, quum a fraterno amore, domesticoque discessi, tibi primas defero. Cic. Apres mon frere, il n'en y a point que j'aime tant que toy.\Sic, vt quum ab illo discesserint, me habeant proximum. Cic. Tellement que apres cestuy là, ils n'en ont point de plus prochain que moy.\Discedere terra dicitur. Cic. Se fendre, S'ouvrir.\Discedit caelum. Cic. Quand il s'ouvre et se fend, ou semble se fendre, comme quand il esclaire.\Discedatur, impersonale. Cic. Qu'on s'en aille.\Disceditur in eam sententiam. Liu. On suit ceste opinion.\Discessum est. Liu. On s'est departi. -
7 summum
sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:I.super inferque vicinus,
Cato, R. R. 149, 1:totus super ignis,
Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].Posit.A.Adj.1.In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:2.at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36:omnes di deaeque superi, inferi,
Ter. Phorm. 4, 4, 6:ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:portae Phrygiae limen,
id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):carmine di superi placantur, carmine manes,
Hor. Ep. 2, 1, 138:di,
id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:spectatores superarum rerum atque caelestium,
id. N. D. 2, 56, 140:omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,
Verg. A. 6, 788:supera ad convexa,
to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):lumen,
Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:domus deorum,
Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;so without mare (colloq.): iter ad superum,
Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:de supero, quom huc accesserit,
from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,ex supero,
Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):B.supera de parte,
i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:superas evadere ad auras,
Verg. A. 6, 128:superum ad lumen ire,
id. ib. 6, 680:aurae,
Ov. M. 5, 641:orae,
Verg. A. 2, 91:limen,
id. ib. 6, 680.—Substt.1.Sŭpĕri, orum, m.(α).They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:(β).multum fleti ad superos,
i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:(Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,
the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:ut oblitos superum paterere dolores,
Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:epistula ad superos scripta,
i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—(Sc. di.) The gods above, the celestial deities:2.quae Superi Manesque dabant,
Verg. A. 10, 34:aspiciunt Superi mortalia,
Ov. M. 13, 70:o Superi!
id. ib. 1, 196; 14, 729;pro Superi,
id. Tr. 1, 2, 59:terris jactatus et alto Vi Superum,
Verg. A. 1, 4:illa propago Contemptrix Superum,
Ov. M. 1, 161:exemplo Superorum,
id. Tr. 4, 4, 19; so,Superorum,
id. P. 1, 1, 43:postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,
Verg. A. 3, 2:scilicet is Superis labor est,
id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:flectere Superos,
Verg. A. 7, 312:te per Superos... oro,
id. ib. 2, 141 et saep.—sŭpĕra, orum, n.(α).The heavenly bodies:(β).Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,
Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,
id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—Higher places (sc. loca):II.supera semper petunt,
tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:(Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,
the upper world, Verg. A. 7, 562.Comp.: sŭpĕrĭor, ius.A.Lit., of place, higher, upper:B.inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,
Caes. B. G. 7, 46:dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?
Cic. Caecin. 18, 50:in superiore qui habito cenaculo,
Plaut. Am. 3, 1, 3:tota domus superior vacat,
the upper part of, Cic. Att. 12, 10:superior accumbere,
Plaut. Most. 1, 1, 42:de loco superiore dicere,
i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:agere,
i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,
id. Fam. 3, 8, 2:sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,
id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,ex loco superiore,
id. ib. 3, 4:loca,
id. ib. 1, 10, 4;3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,
id. B. C. 3, 98:qui in superiore acie constiterant,
id. B. G. 1, 24:ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,
i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:posteriori superius non jungitur,
id. Ac. 2, 14, 44.—Trop.1.Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:b.superiores solis defectiones,
Cic. Rep. 1, 16, 25:quid proxima, quid superiore nocte egeris,
id. Cat. 1, 1, 1:refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,
Caes. B. G. 7, 58:superioribus aestivis,
Hirt. B. G. 8, 46:superioribus temporibus,
Cic. Fam. 5, 17, 1:tempus (opp. posterius),
id. Dom. 37, 99:tempora (opp. inferiora),
Suet. Claud. 41:annus,
Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:anno superiore,
id. Har. Resp. 8, 15:superioris anni acta,
Suet. Caes. 23:in superiore vita,
Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:testimonium conveniens superiori facto,
Hirt. B. G. 8, 53:superius facinus novo scelere vincere,
Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:superioris more crudelitatis uti,
Nep. Thras. 3, 1:superius genus,
mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:nuptiae,
former marriage, Cic. Clu. 6, 15:vir,
first husband, id. Caecin. 6, 17.—Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:2.omnis juventus omnesque superioris aetatis,
Caes. B. C. 2, 5:aetate superiores,
Varr. R. R. 2, 10, 1:superior Africanus,
the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:Dionysius,
id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,
Cic. Or. 34, 120.—Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:3. (α).Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,
Caes. B. G. 7, 65:numero superiores,
Hirt. B. G. 8, 12:hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,
id. ib. 8, 19:se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,
Cic. Caecin. 1, 2:semper discessit superior,
Nep. Hann. 1, 2:si primo proelio Catilina superior discessisset,
Sall. C. 39, 4:ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,
Caes. B. G. 5, 15:multo superiores bello esse,
Nep. Alcib. 4, 7:superiorem Appium in causa fecit,
Liv. 5, 7, 1.—With abl. respect.:(β).pecuniis superiores,
Cic. Rep. 2, 34, 59:loco, fortuna, fama superiores,
id. Lael. 25, 94:habes neminem honoris gradu superiorem,
id. Fam. 2, 18, 2:ordine,
id. ib. 13, 5, 2:facilitate et humanitate superior,
id. Off. 1, 26, 90:si superior ceteris rebus esses,
id. Div. in Caecil. 19, 61.—Absol.:III.ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,
id. Off. 1, 26, 90:invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,
id. de Or. 2, 52, 209:premendoque superiorem sese extollebat,
Liv. 22, 12, 12:cui omnem honorem, ut superiori habuit,
Vell. 2, 101, 1.Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.A.‡ sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—B. 1.Lit. (only poet.; cf.2.summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,
the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,montes,
Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:rupes,
Sen. Oedip. 95:arx,
Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:supremae Tethyos unda,
Mart. Spect. 3, 6.—Trop.a. (α).In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;(β).sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,
Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,
Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:supremo te sole domi manebo,
at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,
last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526.—In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:1. 2.supremo vitae die,
Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:dies,
id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:hora,
Tib. 1, 1, 59:tempus,
Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,
i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:mors,
Hor. Ep. 2, 2, 173:finis,
id. ib. 2, 1, 12:iter,
id. C. 2, 17, 11:lumen,
Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,ore,
id. Tr. 3, 3, 87:haec digressu dicta supremo Fundebat,
Verg. A. 8, 583:Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,
in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;supremis suis annis,
in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:suprema ejus cura,
id. 7, 45, 46, § 150:spoliatus illius supremi diei celebritate,
Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:funera,
Ov. M. 3, 137:oscula,
id. ib. 6, 278:tori,
i. e. biers, id. F. 6, 668:ignis,
id. Am. 1, 15, 41:ignes,
id. M. 2, 620; 13, 583:officia,
Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,tabulae,
Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:tituli,
i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:Troiae sorte suprema,
Verg. A. 5, 190:dies regnis,
Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,
for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:anima exitura supremo,
Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.suprēma, orum, n.(α).The last moments, the close of life, death:(β).ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:statua Herculis sentiens suprema tunicae,
the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:circa suprema Neronis,
the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:(γ).supremis divi Augusti,
Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:suprema ferre (sc. munera),
Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—A last will, testament:(δ). b.nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,
Tac. A. 1, 8:miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,
Dig. 29, 1, 36, § 2.—Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:C.multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,
Gell. 11, 1, 2 sq.:macies,
Verg. A. 3, 590:Juppiter supreme,
Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,
most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).1.Lit. (class., while supremus is mostly poet.):b.summum oportet olfactare vestimentum muliebre,
the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):summum jugum montis,
Caes. B. G. 1, 21:summus mons,
the top of, id. ib. 1, 22:feriunt summos fulmina montes,
the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:locus castrorum,
Caes. B. G. 2, 23:in summa sacra via,
on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:in summa columna conlocare,
id. Div. 1, 24, 48:quam (urbem) ad summum theatrum,
id. Verr. 2, 4, 53, § 119:Janus summus ab imo,
Hor. Ep. 1, 1, 54:ad aquam summam appropinquare,
Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:in aqua summa natare,
the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:apud summum puteum,
id. Mil. 4, 4, 16:per summa volare aequora,
Verg. A. 5, 819:summa cacumina linquunt,
id. ib. 6, 678:mari summo,
id. ib. 1, 110:prospexi Italiam summa ab unda,
id. ib. 6, 357:summaque per galeam delibans oscula,
id. ib. 12, 434:amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,
Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:summam cutem novacula decerpito,
Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,
I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:standum est in lecto, si quid de summo petas,
Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,a summo dare (bibere),
Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:2.ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,
Caes. B. G. 6, 26:qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,
Cic. Fin. 3, 14, 48:leviter a summo inflexum bacillum,
id. Div. 1, 17, 30:igitur discubuere... in summo Antonius,
Sall. H. 3, 4 Dietsch:puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,
Plin. Ep. 2, 17, 25:nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,
Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:summa petere,
Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—Transf., of the voice:2.jubeo te salvere voce summa,
Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,
at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:vox (opp. ima),
Quint. 11, 3, 15:summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,
Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:summo haec clamore,
Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:exspectabam hodie, aut summum cras,
Cic. Att. 13, 21, 2:bis, terve summum,
id. Fam. 2, 1, 1:triduo aut summum quatriduo,
id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—Trop.a.Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):b.haec est praestituta summa argento dies,
Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,venit summa dies,
Verg. A. 2, 324:ad summam senectutem jactari, quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:cum esset summa senectute,
id. Phil. 8, 10, 31:in fluvium primi cecidere, in corpora summi,
Luc. 2, 211:summo carmine,
at the end, Hor. C. 3, 28, 13:eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,
the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,
at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,
Albin. 1, 137. —Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):summi puerorum amores,
Cic. Lael. 10, 33:spes civium,
id. ib. 3, 11:fides, constantia justitiaque,
id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:qui in virtute summum bonum ponunt,
id. ib. 6, 20:non agam summo jure tecum,
id. Verr. 2, 5, 2, § 4:tres fratres summo loco nati,
id. Fam. 2, 18, 2:qui summo magistratui praeerat,
Caes. B. G. 1, 16:concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,
Cic. Imp. Pomp. 17, 51:quae (vitia) summo opere vitare oportebit,
id. Inv. 1, 18, 26:turpitudo,
id. Lael. 17, 61:summum in cruciatum se venire,
Caes. B. G. 1, 31:scelus,
Sall. C. 12, 5:hiems,
the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:cum aestas summa esse coeperat,
id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,
id. Rep. 1, 34, 51:summi ex Graecia sapientissimique homines,
id. ib. 1, 22, 36; cf.:summi homines ac summis ingeniis praediti,
id. de Or. 1, 2, 6:optimi et summi viri diligentia,
id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:summus Juppiter,
id. Cist. 2, 1, 40:ubi summus imperator non adest ad exercitum,
id. Am. 1, 2, 6:miles summi inperatoris,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:amicus summus,
the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:nam is nostro Simulo fuit summus,
id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:summa ducum Atrides,
the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:summo rei publicae tempore,
at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:in summo et periculosissimo rei publicae tempore,
id. Fl. 3, 6; cf.:summa salus rei publicae,
id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,res publica,
id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:ad summam rem publicam,
Liv. 33, 45, 4 al.:quo res summa loco, Panthu?
the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:non agam summo jure tecum,
deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,
id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:quod me sollicitare summe solet,
Cic. de Or. 2, 72, 295:cupere aliquid,
id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:contendere,
Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:diffidere,
Cic. Fam. 4, 7, 2:admirari,
Quint. 10, 1, 70:summe jucundum,
Cic. Fam. 13, 18, 2:officiosi,
id. Verr. 2, 1, 24, § 63:summe disertus vir,
Quint. 12, 1, 23:summe munitus locus,
Hor. Ep. 2, 2, 31:summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,
Cic. Div. in Caecil. 17, 57:mei summe observantissimus,
Plin. Ep. 10, 26 (11), 1. -
8 Superi
sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:I.super inferque vicinus,
Cato, R. R. 149, 1:totus super ignis,
Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].Posit.A.Adj.1.In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:2.at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36:omnes di deaeque superi, inferi,
Ter. Phorm. 4, 4, 6:ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:portae Phrygiae limen,
id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):carmine di superi placantur, carmine manes,
Hor. Ep. 2, 1, 138:di,
id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:spectatores superarum rerum atque caelestium,
id. N. D. 2, 56, 140:omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,
Verg. A. 6, 788:supera ad convexa,
to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):lumen,
Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:domus deorum,
Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;so without mare (colloq.): iter ad superum,
Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:de supero, quom huc accesserit,
from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,ex supero,
Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):B.supera de parte,
i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:superas evadere ad auras,
Verg. A. 6, 128:superum ad lumen ire,
id. ib. 6, 680:aurae,
Ov. M. 5, 641:orae,
Verg. A. 2, 91:limen,
id. ib. 6, 680.—Substt.1.Sŭpĕri, orum, m.(α).They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:(β).multum fleti ad superos,
i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:(Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,
the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:ut oblitos superum paterere dolores,
Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:epistula ad superos scripta,
i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—(Sc. di.) The gods above, the celestial deities:2.quae Superi Manesque dabant,
Verg. A. 10, 34:aspiciunt Superi mortalia,
Ov. M. 13, 70:o Superi!
id. ib. 1, 196; 14, 729;pro Superi,
id. Tr. 1, 2, 59:terris jactatus et alto Vi Superum,
Verg. A. 1, 4:illa propago Contemptrix Superum,
Ov. M. 1, 161:exemplo Superorum,
id. Tr. 4, 4, 19; so,Superorum,
id. P. 1, 1, 43:postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,
Verg. A. 3, 2:scilicet is Superis labor est,
id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:flectere Superos,
Verg. A. 7, 312:te per Superos... oro,
id. ib. 2, 141 et saep.—sŭpĕra, orum, n.(α).The heavenly bodies:(β).Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,
Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,
id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—Higher places (sc. loca):II.supera semper petunt,
tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:(Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,
the upper world, Verg. A. 7, 562.Comp.: sŭpĕrĭor, ius.A.Lit., of place, higher, upper:B.inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,
Caes. B. G. 7, 46:dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?
Cic. Caecin. 18, 50:in superiore qui habito cenaculo,
Plaut. Am. 3, 1, 3:tota domus superior vacat,
the upper part of, Cic. Att. 12, 10:superior accumbere,
Plaut. Most. 1, 1, 42:de loco superiore dicere,
i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:agere,
i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,
id. Fam. 3, 8, 2:sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,
id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,ex loco superiore,
id. ib. 3, 4:loca,
id. ib. 1, 10, 4;3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,
id. B. C. 3, 98:qui in superiore acie constiterant,
id. B. G. 1, 24:ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,
i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:posteriori superius non jungitur,
id. Ac. 2, 14, 44.—Trop.1.Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:b.superiores solis defectiones,
Cic. Rep. 1, 16, 25:quid proxima, quid superiore nocte egeris,
id. Cat. 1, 1, 1:refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,
Caes. B. G. 7, 58:superioribus aestivis,
Hirt. B. G. 8, 46:superioribus temporibus,
Cic. Fam. 5, 17, 1:tempus (opp. posterius),
id. Dom. 37, 99:tempora (opp. inferiora),
Suet. Claud. 41:annus,
Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:anno superiore,
id. Har. Resp. 8, 15:superioris anni acta,
Suet. Caes. 23:in superiore vita,
Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:testimonium conveniens superiori facto,
Hirt. B. G. 8, 53:superius facinus novo scelere vincere,
Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:superioris more crudelitatis uti,
Nep. Thras. 3, 1:superius genus,
mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:nuptiae,
former marriage, Cic. Clu. 6, 15:vir,
first husband, id. Caecin. 6, 17.—Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:2.omnis juventus omnesque superioris aetatis,
Caes. B. C. 2, 5:aetate superiores,
Varr. R. R. 2, 10, 1:superior Africanus,
the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:Dionysius,
id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,
Cic. Or. 34, 120.—Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:3. (α).Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,
Caes. B. G. 7, 65:numero superiores,
Hirt. B. G. 8, 12:hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,
id. ib. 8, 19:se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,
Cic. Caecin. 1, 2:semper discessit superior,
Nep. Hann. 1, 2:si primo proelio Catilina superior discessisset,
Sall. C. 39, 4:ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,
Caes. B. G. 5, 15:multo superiores bello esse,
Nep. Alcib. 4, 7:superiorem Appium in causa fecit,
Liv. 5, 7, 1.—With abl. respect.:(β).pecuniis superiores,
Cic. Rep. 2, 34, 59:loco, fortuna, fama superiores,
id. Lael. 25, 94:habes neminem honoris gradu superiorem,
id. Fam. 2, 18, 2:ordine,
id. ib. 13, 5, 2:facilitate et humanitate superior,
id. Off. 1, 26, 90:si superior ceteris rebus esses,
id. Div. in Caecil. 19, 61.—Absol.:III.ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,
id. Off. 1, 26, 90:invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,
id. de Or. 2, 52, 209:premendoque superiorem sese extollebat,
Liv. 22, 12, 12:cui omnem honorem, ut superiori habuit,
Vell. 2, 101, 1.Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.A.‡ sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—B. 1.Lit. (only poet.; cf.2.summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,
the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,montes,
Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:rupes,
Sen. Oedip. 95:arx,
Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:supremae Tethyos unda,
Mart. Spect. 3, 6.—Trop.a. (α).In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;(β).sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,
Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,
Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:supremo te sole domi manebo,
at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,
last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526.—In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:1. 2.supremo vitae die,
Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:dies,
id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:hora,
Tib. 1, 1, 59:tempus,
Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,
i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:mors,
Hor. Ep. 2, 2, 173:finis,
id. ib. 2, 1, 12:iter,
id. C. 2, 17, 11:lumen,
Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,ore,
id. Tr. 3, 3, 87:haec digressu dicta supremo Fundebat,
Verg. A. 8, 583:Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,
in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;supremis suis annis,
in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:suprema ejus cura,
id. 7, 45, 46, § 150:spoliatus illius supremi diei celebritate,
Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:funera,
Ov. M. 3, 137:oscula,
id. ib. 6, 278:tori,
i. e. biers, id. F. 6, 668:ignis,
id. Am. 1, 15, 41:ignes,
id. M. 2, 620; 13, 583:officia,
Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,tabulae,
Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:tituli,
i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:Troiae sorte suprema,
Verg. A. 5, 190:dies regnis,
Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,
for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:anima exitura supremo,
Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.suprēma, orum, n.(α).The last moments, the close of life, death:(β).ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:statua Herculis sentiens suprema tunicae,
the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:circa suprema Neronis,
the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:(γ).supremis divi Augusti,
Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:suprema ferre (sc. munera),
Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—A last will, testament:(δ). b.nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,
Tac. A. 1, 8:miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,
Dig. 29, 1, 36, § 2.—Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:C.multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,
Gell. 11, 1, 2 sq.:macies,
Verg. A. 3, 590:Juppiter supreme,
Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,
most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).1.Lit. (class., while supremus is mostly poet.):b.summum oportet olfactare vestimentum muliebre,
the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):summum jugum montis,
Caes. B. G. 1, 21:summus mons,
the top of, id. ib. 1, 22:feriunt summos fulmina montes,
the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:locus castrorum,
Caes. B. G. 2, 23:in summa sacra via,
on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:in summa columna conlocare,
id. Div. 1, 24, 48:quam (urbem) ad summum theatrum,
id. Verr. 2, 4, 53, § 119:Janus summus ab imo,
Hor. Ep. 1, 1, 54:ad aquam summam appropinquare,
Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:in aqua summa natare,
the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:apud summum puteum,
id. Mil. 4, 4, 16:per summa volare aequora,
Verg. A. 5, 819:summa cacumina linquunt,
id. ib. 6, 678:mari summo,
id. ib. 1, 110:prospexi Italiam summa ab unda,
id. ib. 6, 357:summaque per galeam delibans oscula,
id. ib. 12, 434:amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,
Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:summam cutem novacula decerpito,
Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,
I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:standum est in lecto, si quid de summo petas,
Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,a summo dare (bibere),
Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:2.ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,
Caes. B. G. 6, 26:qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,
Cic. Fin. 3, 14, 48:leviter a summo inflexum bacillum,
id. Div. 1, 17, 30:igitur discubuere... in summo Antonius,
Sall. H. 3, 4 Dietsch:puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,
Plin. Ep. 2, 17, 25:nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,
Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:summa petere,
Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—Transf., of the voice:2.jubeo te salvere voce summa,
Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,
at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:vox (opp. ima),
Quint. 11, 3, 15:summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,
Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:summo haec clamore,
Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:exspectabam hodie, aut summum cras,
Cic. Att. 13, 21, 2:bis, terve summum,
id. Fam. 2, 1, 1:triduo aut summum quatriduo,
id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—Trop.a.Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):b.haec est praestituta summa argento dies,
Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,venit summa dies,
Verg. A. 2, 324:ad summam senectutem jactari, quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:cum esset summa senectute,
id. Phil. 8, 10, 31:in fluvium primi cecidere, in corpora summi,
Luc. 2, 211:summo carmine,
at the end, Hor. C. 3, 28, 13:eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,
the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,
at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,
Albin. 1, 137. —Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):summi puerorum amores,
Cic. Lael. 10, 33:spes civium,
id. ib. 3, 11:fides, constantia justitiaque,
id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:qui in virtute summum bonum ponunt,
id. ib. 6, 20:non agam summo jure tecum,
id. Verr. 2, 5, 2, § 4:tres fratres summo loco nati,
id. Fam. 2, 18, 2:qui summo magistratui praeerat,
Caes. B. G. 1, 16:concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,
Cic. Imp. Pomp. 17, 51:quae (vitia) summo opere vitare oportebit,
id. Inv. 1, 18, 26:turpitudo,
id. Lael. 17, 61:summum in cruciatum se venire,
Caes. B. G. 1, 31:scelus,
Sall. C. 12, 5:hiems,
the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:cum aestas summa esse coeperat,
id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,
id. Rep. 1, 34, 51:summi ex Graecia sapientissimique homines,
id. ib. 1, 22, 36; cf.:summi homines ac summis ingeniis praediti,
id. de Or. 1, 2, 6:optimi et summi viri diligentia,
id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:summus Juppiter,
id. Cist. 2, 1, 40:ubi summus imperator non adest ad exercitum,
id. Am. 1, 2, 6:miles summi inperatoris,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:amicus summus,
the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:nam is nostro Simulo fuit summus,
id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:summa ducum Atrides,
the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:summo rei publicae tempore,
at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:in summo et periculosissimo rei publicae tempore,
id. Fl. 3, 6; cf.:summa salus rei publicae,
id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,res publica,
id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:ad summam rem publicam,
Liv. 33, 45, 4 al.:quo res summa loco, Panthu?
the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:non agam summo jure tecum,
deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,
id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:quod me sollicitare summe solet,
Cic. de Or. 2, 72, 295:cupere aliquid,
id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:contendere,
Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:diffidere,
Cic. Fam. 4, 7, 2:admirari,
Quint. 10, 1, 70:summe jucundum,
Cic. Fam. 13, 18, 2:officiosi,
id. Verr. 2, 1, 24, § 63:summe disertus vir,
Quint. 12, 1, 23:summe munitus locus,
Hor. Ep. 2, 2, 31:summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,
Cic. Div. in Caecil. 17, 57:mei summe observantissimus,
Plin. Ep. 10, 26 (11), 1. -
9 superus
sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:I.super inferque vicinus,
Cato, R. R. 149, 1:totus super ignis,
Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].Posit.A.Adj.1.In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:2.at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36:omnes di deaeque superi, inferi,
Ter. Phorm. 4, 4, 6:ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:portae Phrygiae limen,
id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):carmine di superi placantur, carmine manes,
Hor. Ep. 2, 1, 138:di,
id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:spectatores superarum rerum atque caelestium,
id. N. D. 2, 56, 140:omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,
Verg. A. 6, 788:supera ad convexa,
to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):lumen,
Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:domus deorum,
Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;so without mare (colloq.): iter ad superum,
Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:de supero, quom huc accesserit,
from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,ex supero,
Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):B.supera de parte,
i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:superas evadere ad auras,
Verg. A. 6, 128:superum ad lumen ire,
id. ib. 6, 680:aurae,
Ov. M. 5, 641:orae,
Verg. A. 2, 91:limen,
id. ib. 6, 680.—Substt.1.Sŭpĕri, orum, m.(α).They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:(β).multum fleti ad superos,
i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:(Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,
the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:ut oblitos superum paterere dolores,
Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:epistula ad superos scripta,
i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—(Sc. di.) The gods above, the celestial deities:2.quae Superi Manesque dabant,
Verg. A. 10, 34:aspiciunt Superi mortalia,
Ov. M. 13, 70:o Superi!
id. ib. 1, 196; 14, 729;pro Superi,
id. Tr. 1, 2, 59:terris jactatus et alto Vi Superum,
Verg. A. 1, 4:illa propago Contemptrix Superum,
Ov. M. 1, 161:exemplo Superorum,
id. Tr. 4, 4, 19; so,Superorum,
id. P. 1, 1, 43:postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,
Verg. A. 3, 2:scilicet is Superis labor est,
id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:flectere Superos,
Verg. A. 7, 312:te per Superos... oro,
id. ib. 2, 141 et saep.—sŭpĕra, orum, n.(α).The heavenly bodies:(β).Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,
Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,
id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—Higher places (sc. loca):II.supera semper petunt,
tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:(Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,
the upper world, Verg. A. 7, 562.Comp.: sŭpĕrĭor, ius.A.Lit., of place, higher, upper:B.inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,
Caes. B. G. 7, 46:dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?
Cic. Caecin. 18, 50:in superiore qui habito cenaculo,
Plaut. Am. 3, 1, 3:tota domus superior vacat,
the upper part of, Cic. Att. 12, 10:superior accumbere,
Plaut. Most. 1, 1, 42:de loco superiore dicere,
i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:agere,
i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,
id. Fam. 3, 8, 2:sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,
id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,ex loco superiore,
id. ib. 3, 4:loca,
id. ib. 1, 10, 4;3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,
id. B. C. 3, 98:qui in superiore acie constiterant,
id. B. G. 1, 24:ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,
i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:posteriori superius non jungitur,
id. Ac. 2, 14, 44.—Trop.1.Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:b.superiores solis defectiones,
Cic. Rep. 1, 16, 25:quid proxima, quid superiore nocte egeris,
id. Cat. 1, 1, 1:refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,
Caes. B. G. 7, 58:superioribus aestivis,
Hirt. B. G. 8, 46:superioribus temporibus,
Cic. Fam. 5, 17, 1:tempus (opp. posterius),
id. Dom. 37, 99:tempora (opp. inferiora),
Suet. Claud. 41:annus,
Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:anno superiore,
id. Har. Resp. 8, 15:superioris anni acta,
Suet. Caes. 23:in superiore vita,
Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:testimonium conveniens superiori facto,
Hirt. B. G. 8, 53:superius facinus novo scelere vincere,
Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:superioris more crudelitatis uti,
Nep. Thras. 3, 1:superius genus,
mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:nuptiae,
former marriage, Cic. Clu. 6, 15:vir,
first husband, id. Caecin. 6, 17.—Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:2.omnis juventus omnesque superioris aetatis,
Caes. B. C. 2, 5:aetate superiores,
Varr. R. R. 2, 10, 1:superior Africanus,
the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:Dionysius,
id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,
Cic. Or. 34, 120.—Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:3. (α).Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,
Caes. B. G. 7, 65:numero superiores,
Hirt. B. G. 8, 12:hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,
id. ib. 8, 19:se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,
Cic. Caecin. 1, 2:semper discessit superior,
Nep. Hann. 1, 2:si primo proelio Catilina superior discessisset,
Sall. C. 39, 4:ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,
Caes. B. G. 5, 15:multo superiores bello esse,
Nep. Alcib. 4, 7:superiorem Appium in causa fecit,
Liv. 5, 7, 1.—With abl. respect.:(β).pecuniis superiores,
Cic. Rep. 2, 34, 59:loco, fortuna, fama superiores,
id. Lael. 25, 94:habes neminem honoris gradu superiorem,
id. Fam. 2, 18, 2:ordine,
id. ib. 13, 5, 2:facilitate et humanitate superior,
id. Off. 1, 26, 90:si superior ceteris rebus esses,
id. Div. in Caecil. 19, 61.—Absol.:III.ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,
id. Off. 1, 26, 90:invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,
id. de Or. 2, 52, 209:premendoque superiorem sese extollebat,
Liv. 22, 12, 12:cui omnem honorem, ut superiori habuit,
Vell. 2, 101, 1.Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.A.‡ sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—B. 1.Lit. (only poet.; cf.2.summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,
the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,montes,
Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:rupes,
Sen. Oedip. 95:arx,
Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:supremae Tethyos unda,
Mart. Spect. 3, 6.—Trop.a. (α).In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;(β).sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,
Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,
Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:supremo te sole domi manebo,
at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,
last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526.—In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:1. 2.supremo vitae die,
Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:dies,
id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:hora,
Tib. 1, 1, 59:tempus,
Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,
i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:mors,
Hor. Ep. 2, 2, 173:finis,
id. ib. 2, 1, 12:iter,
id. C. 2, 17, 11:lumen,
Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,ore,
id. Tr. 3, 3, 87:haec digressu dicta supremo Fundebat,
Verg. A. 8, 583:Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,
in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;supremis suis annis,
in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:suprema ejus cura,
id. 7, 45, 46, § 150:spoliatus illius supremi diei celebritate,
Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:funera,
Ov. M. 3, 137:oscula,
id. ib. 6, 278:tori,
i. e. biers, id. F. 6, 668:ignis,
id. Am. 1, 15, 41:ignes,
id. M. 2, 620; 13, 583:officia,
Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,tabulae,
Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:tituli,
i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:Troiae sorte suprema,
Verg. A. 5, 190:dies regnis,
Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,
for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:anima exitura supremo,
Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.suprēma, orum, n.(α).The last moments, the close of life, death:(β).ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:statua Herculis sentiens suprema tunicae,
the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:circa suprema Neronis,
the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:(γ).supremis divi Augusti,
Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:suprema ferre (sc. munera),
Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—A last will, testament:(δ). b.nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,
Tac. A. 1, 8:miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,
Dig. 29, 1, 36, § 2.—Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:C.multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,
Gell. 11, 1, 2 sq.:macies,
Verg. A. 3, 590:Juppiter supreme,
Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,
most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).1.Lit. (class., while supremus is mostly poet.):b.summum oportet olfactare vestimentum muliebre,
the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):summum jugum montis,
Caes. B. G. 1, 21:summus mons,
the top of, id. ib. 1, 22:feriunt summos fulmina montes,
the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:locus castrorum,
Caes. B. G. 2, 23:in summa sacra via,
on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:in summa columna conlocare,
id. Div. 1, 24, 48:quam (urbem) ad summum theatrum,
id. Verr. 2, 4, 53, § 119:Janus summus ab imo,
Hor. Ep. 1, 1, 54:ad aquam summam appropinquare,
Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:in aqua summa natare,
the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:apud summum puteum,
id. Mil. 4, 4, 16:per summa volare aequora,
Verg. A. 5, 819:summa cacumina linquunt,
id. ib. 6, 678:mari summo,
id. ib. 1, 110:prospexi Italiam summa ab unda,
id. ib. 6, 357:summaque per galeam delibans oscula,
id. ib. 12, 434:amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,
Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:summam cutem novacula decerpito,
Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,
I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:standum est in lecto, si quid de summo petas,
Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,a summo dare (bibere),
Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:2.ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,
Caes. B. G. 6, 26:qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,
Cic. Fin. 3, 14, 48:leviter a summo inflexum bacillum,
id. Div. 1, 17, 30:igitur discubuere... in summo Antonius,
Sall. H. 3, 4 Dietsch:puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,
Plin. Ep. 2, 17, 25:nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,
Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:summa petere,
Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—Transf., of the voice:2.jubeo te salvere voce summa,
Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,
at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:vox (opp. ima),
Quint. 11, 3, 15:summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,
Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:summo haec clamore,
Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:exspectabam hodie, aut summum cras,
Cic. Att. 13, 21, 2:bis, terve summum,
id. Fam. 2, 1, 1:triduo aut summum quatriduo,
id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—Trop.a.Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):b.haec est praestituta summa argento dies,
Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,venit summa dies,
Verg. A. 2, 324:ad summam senectutem jactari, quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:cum esset summa senectute,
id. Phil. 8, 10, 31:in fluvium primi cecidere, in corpora summi,
Luc. 2, 211:summo carmine,
at the end, Hor. C. 3, 28, 13:eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,
the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,
at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,
Albin. 1, 137. —Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):summi puerorum amores,
Cic. Lael. 10, 33:spes civium,
id. ib. 3, 11:fides, constantia justitiaque,
id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:qui in virtute summum bonum ponunt,
id. ib. 6, 20:non agam summo jure tecum,
id. Verr. 2, 5, 2, § 4:tres fratres summo loco nati,
id. Fam. 2, 18, 2:qui summo magistratui praeerat,
Caes. B. G. 1, 16:concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,
Cic. Imp. Pomp. 17, 51:quae (vitia) summo opere vitare oportebit,
id. Inv. 1, 18, 26:turpitudo,
id. Lael. 17, 61:summum in cruciatum se venire,
Caes. B. G. 1, 31:scelus,
Sall. C. 12, 5:hiems,
the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:cum aestas summa esse coeperat,
id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,
id. Rep. 1, 34, 51:summi ex Graecia sapientissimique homines,
id. ib. 1, 22, 36; cf.:summi homines ac summis ingeniis praediti,
id. de Or. 1, 2, 6:optimi et summi viri diligentia,
id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:summus Juppiter,
id. Cist. 2, 1, 40:ubi summus imperator non adest ad exercitum,
id. Am. 1, 2, 6:miles summi inperatoris,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:amicus summus,
the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:nam is nostro Simulo fuit summus,
id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:summa ducum Atrides,
the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:summo rei publicae tempore,
at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:in summo et periculosissimo rei publicae tempore,
id. Fl. 3, 6; cf.:summa salus rei publicae,
id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,res publica,
id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:ad summam rem publicam,
Liv. 33, 45, 4 al.:quo res summa loco, Panthu?
the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:non agam summo jure tecum,
deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,
id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:quod me sollicitare summe solet,
Cic. de Or. 2, 72, 295:cupere aliquid,
id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:contendere,
Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:diffidere,
Cic. Fam. 4, 7, 2:admirari,
Quint. 10, 1, 70:summe jucundum,
Cic. Fam. 13, 18, 2:officiosi,
id. Verr. 2, 1, 24, § 63:summe disertus vir,
Quint. 12, 1, 23:summe munitus locus,
Hor. Ep. 2, 2, 31:summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,
Cic. Div. in Caecil. 17, 57:mei summe observantissimus,
Plin. Ep. 10, 26 (11), 1. -
10 suprema
sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:I.super inferque vicinus,
Cato, R. R. 149, 1:totus super ignis,
Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].Posit.A.Adj.1.In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:2.at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36:omnes di deaeque superi, inferi,
Ter. Phorm. 4, 4, 6:ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:portae Phrygiae limen,
id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):carmine di superi placantur, carmine manes,
Hor. Ep. 2, 1, 138:di,
id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:spectatores superarum rerum atque caelestium,
id. N. D. 2, 56, 140:omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,
Verg. A. 6, 788:supera ad convexa,
to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):lumen,
Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:domus deorum,
Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;so without mare (colloq.): iter ad superum,
Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:de supero, quom huc accesserit,
from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,ex supero,
Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):B.supera de parte,
i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:superas evadere ad auras,
Verg. A. 6, 128:superum ad lumen ire,
id. ib. 6, 680:aurae,
Ov. M. 5, 641:orae,
Verg. A. 2, 91:limen,
id. ib. 6, 680.—Substt.1.Sŭpĕri, orum, m.(α).They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:(β).multum fleti ad superos,
i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:(Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,
the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:ut oblitos superum paterere dolores,
Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:epistula ad superos scripta,
i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—(Sc. di.) The gods above, the celestial deities:2.quae Superi Manesque dabant,
Verg. A. 10, 34:aspiciunt Superi mortalia,
Ov. M. 13, 70:o Superi!
id. ib. 1, 196; 14, 729;pro Superi,
id. Tr. 1, 2, 59:terris jactatus et alto Vi Superum,
Verg. A. 1, 4:illa propago Contemptrix Superum,
Ov. M. 1, 161:exemplo Superorum,
id. Tr. 4, 4, 19; so,Superorum,
id. P. 1, 1, 43:postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,
Verg. A. 3, 2:scilicet is Superis labor est,
id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:flectere Superos,
Verg. A. 7, 312:te per Superos... oro,
id. ib. 2, 141 et saep.—sŭpĕra, orum, n.(α).The heavenly bodies:(β).Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,
Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,
id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—Higher places (sc. loca):II.supera semper petunt,
tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:(Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,
the upper world, Verg. A. 7, 562.Comp.: sŭpĕrĭor, ius.A.Lit., of place, higher, upper:B.inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,
Caes. B. G. 7, 46:dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?
Cic. Caecin. 18, 50:in superiore qui habito cenaculo,
Plaut. Am. 3, 1, 3:tota domus superior vacat,
the upper part of, Cic. Att. 12, 10:superior accumbere,
Plaut. Most. 1, 1, 42:de loco superiore dicere,
i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:agere,
i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,
id. Fam. 3, 8, 2:sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,
id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,ex loco superiore,
id. ib. 3, 4:loca,
id. ib. 1, 10, 4;3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,
id. B. C. 3, 98:qui in superiore acie constiterant,
id. B. G. 1, 24:ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,
i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:posteriori superius non jungitur,
id. Ac. 2, 14, 44.—Trop.1.Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:b.superiores solis defectiones,
Cic. Rep. 1, 16, 25:quid proxima, quid superiore nocte egeris,
id. Cat. 1, 1, 1:refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,
Caes. B. G. 7, 58:superioribus aestivis,
Hirt. B. G. 8, 46:superioribus temporibus,
Cic. Fam. 5, 17, 1:tempus (opp. posterius),
id. Dom. 37, 99:tempora (opp. inferiora),
Suet. Claud. 41:annus,
Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:anno superiore,
id. Har. Resp. 8, 15:superioris anni acta,
Suet. Caes. 23:in superiore vita,
Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:testimonium conveniens superiori facto,
Hirt. B. G. 8, 53:superius facinus novo scelere vincere,
Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:superioris more crudelitatis uti,
Nep. Thras. 3, 1:superius genus,
mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:nuptiae,
former marriage, Cic. Clu. 6, 15:vir,
first husband, id. Caecin. 6, 17.—Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:2.omnis juventus omnesque superioris aetatis,
Caes. B. C. 2, 5:aetate superiores,
Varr. R. R. 2, 10, 1:superior Africanus,
the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:Dionysius,
id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,
Cic. Or. 34, 120.—Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:3. (α).Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,
Caes. B. G. 7, 65:numero superiores,
Hirt. B. G. 8, 12:hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,
id. ib. 8, 19:se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,
Cic. Caecin. 1, 2:semper discessit superior,
Nep. Hann. 1, 2:si primo proelio Catilina superior discessisset,
Sall. C. 39, 4:ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,
Caes. B. G. 5, 15:multo superiores bello esse,
Nep. Alcib. 4, 7:superiorem Appium in causa fecit,
Liv. 5, 7, 1.—With abl. respect.:(β).pecuniis superiores,
Cic. Rep. 2, 34, 59:loco, fortuna, fama superiores,
id. Lael. 25, 94:habes neminem honoris gradu superiorem,
id. Fam. 2, 18, 2:ordine,
id. ib. 13, 5, 2:facilitate et humanitate superior,
id. Off. 1, 26, 90:si superior ceteris rebus esses,
id. Div. in Caecil. 19, 61.—Absol.:III.ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,
id. Off. 1, 26, 90:invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,
id. de Or. 2, 52, 209:premendoque superiorem sese extollebat,
Liv. 22, 12, 12:cui omnem honorem, ut superiori habuit,
Vell. 2, 101, 1.Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.A.‡ sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—B. 1.Lit. (only poet.; cf.2.summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,
the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,montes,
Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:rupes,
Sen. Oedip. 95:arx,
Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:supremae Tethyos unda,
Mart. Spect. 3, 6.—Trop.a. (α).In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;(β).sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,
Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,
Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:supremo te sole domi manebo,
at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,
last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526.—In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:1. 2.supremo vitae die,
Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:dies,
id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:hora,
Tib. 1, 1, 59:tempus,
Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,
i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:mors,
Hor. Ep. 2, 2, 173:finis,
id. ib. 2, 1, 12:iter,
id. C. 2, 17, 11:lumen,
Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,ore,
id. Tr. 3, 3, 87:haec digressu dicta supremo Fundebat,
Verg. A. 8, 583:Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,
in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;supremis suis annis,
in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:suprema ejus cura,
id. 7, 45, 46, § 150:spoliatus illius supremi diei celebritate,
Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:funera,
Ov. M. 3, 137:oscula,
id. ib. 6, 278:tori,
i. e. biers, id. F. 6, 668:ignis,
id. Am. 1, 15, 41:ignes,
id. M. 2, 620; 13, 583:officia,
Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,tabulae,
Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:tituli,
i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:Troiae sorte suprema,
Verg. A. 5, 190:dies regnis,
Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,
for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:anima exitura supremo,
Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.suprēma, orum, n.(α).The last moments, the close of life, death:(β).ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:statua Herculis sentiens suprema tunicae,
the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:circa suprema Neronis,
the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:(γ).supremis divi Augusti,
Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:suprema ferre (sc. munera),
Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—A last will, testament:(δ). b.nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,
Tac. A. 1, 8:miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,
Dig. 29, 1, 36, § 2.—Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:C.multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,
Gell. 11, 1, 2 sq.:macies,
Verg. A. 3, 590:Juppiter supreme,
Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,
most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).1.Lit. (class., while supremus is mostly poet.):b.summum oportet olfactare vestimentum muliebre,
the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):summum jugum montis,
Caes. B. G. 1, 21:summus mons,
the top of, id. ib. 1, 22:feriunt summos fulmina montes,
the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:locus castrorum,
Caes. B. G. 2, 23:in summa sacra via,
on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:in summa columna conlocare,
id. Div. 1, 24, 48:quam (urbem) ad summum theatrum,
id. Verr. 2, 4, 53, § 119:Janus summus ab imo,
Hor. Ep. 1, 1, 54:ad aquam summam appropinquare,
Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:in aqua summa natare,
the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:apud summum puteum,
id. Mil. 4, 4, 16:per summa volare aequora,
Verg. A. 5, 819:summa cacumina linquunt,
id. ib. 6, 678:mari summo,
id. ib. 1, 110:prospexi Italiam summa ab unda,
id. ib. 6, 357:summaque per galeam delibans oscula,
id. ib. 12, 434:amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,
Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:summam cutem novacula decerpito,
Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,
I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:standum est in lecto, si quid de summo petas,
Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,a summo dare (bibere),
Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:2.ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,
Caes. B. G. 6, 26:qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,
Cic. Fin. 3, 14, 48:leviter a summo inflexum bacillum,
id. Div. 1, 17, 30:igitur discubuere... in summo Antonius,
Sall. H. 3, 4 Dietsch:puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,
Plin. Ep. 2, 17, 25:nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,
Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:summa petere,
Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—Transf., of the voice:2.jubeo te salvere voce summa,
Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,
at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:vox (opp. ima),
Quint. 11, 3, 15:summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,
Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:summo haec clamore,
Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:exspectabam hodie, aut summum cras,
Cic. Att. 13, 21, 2:bis, terve summum,
id. Fam. 2, 1, 1:triduo aut summum quatriduo,
id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—Trop.a.Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):b.haec est praestituta summa argento dies,
Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,venit summa dies,
Verg. A. 2, 324:ad summam senectutem jactari, quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:cum esset summa senectute,
id. Phil. 8, 10, 31:in fluvium primi cecidere, in corpora summi,
Luc. 2, 211:summo carmine,
at the end, Hor. C. 3, 28, 13:eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,
the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,
at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,
Albin. 1, 137. —Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):summi puerorum amores,
Cic. Lael. 10, 33:spes civium,
id. ib. 3, 11:fides, constantia justitiaque,
id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:qui in virtute summum bonum ponunt,
id. ib. 6, 20:non agam summo jure tecum,
id. Verr. 2, 5, 2, § 4:tres fratres summo loco nati,
id. Fam. 2, 18, 2:qui summo magistratui praeerat,
Caes. B. G. 1, 16:concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,
Cic. Imp. Pomp. 17, 51:quae (vitia) summo opere vitare oportebit,
id. Inv. 1, 18, 26:turpitudo,
id. Lael. 17, 61:summum in cruciatum se venire,
Caes. B. G. 1, 31:scelus,
Sall. C. 12, 5:hiems,
the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:cum aestas summa esse coeperat,
id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,
id. Rep. 1, 34, 51:summi ex Graecia sapientissimique homines,
id. ib. 1, 22, 36; cf.:summi homines ac summis ingeniis praediti,
id. de Or. 1, 2, 6:optimi et summi viri diligentia,
id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:summus Juppiter,
id. Cist. 2, 1, 40:ubi summus imperator non adest ad exercitum,
id. Am. 1, 2, 6:miles summi inperatoris,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:amicus summus,
the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:nam is nostro Simulo fuit summus,
id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:summa ducum Atrides,
the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:summo rei publicae tempore,
at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:in summo et periculosissimo rei publicae tempore,
id. Fl. 3, 6; cf.:summa salus rei publicae,
id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,res publica,
id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:ad summam rem publicam,
Liv. 33, 45, 4 al.:quo res summa loco, Panthu?
the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:non agam summo jure tecum,
deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,
id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:quod me sollicitare summe solet,
Cic. de Or. 2, 72, 295:cupere aliquid,
id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:contendere,
Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:diffidere,
Cic. Fam. 4, 7, 2:admirari,
Quint. 10, 1, 70:summe jucundum,
Cic. Fam. 13, 18, 2:officiosi,
id. Verr. 2, 1, 24, § 63:summe disertus vir,
Quint. 12, 1, 23:summe munitus locus,
Hor. Ep. 2, 2, 31:summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,
Cic. Div. in Caecil. 17, 57:mei summe observantissimus,
Plin. Ep. 10, 26 (11), 1. -
11 supremum
sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:I.super inferque vicinus,
Cato, R. R. 149, 1:totus super ignis,
Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].Posit.A.Adj.1.In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:2.at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36:omnes di deaeque superi, inferi,
Ter. Phorm. 4, 4, 6:ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:portae Phrygiae limen,
id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):carmine di superi placantur, carmine manes,
Hor. Ep. 2, 1, 138:di,
id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:spectatores superarum rerum atque caelestium,
id. N. D. 2, 56, 140:omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,
Verg. A. 6, 788:supera ad convexa,
to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):lumen,
Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:domus deorum,
Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;so without mare (colloq.): iter ad superum,
Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:de supero, quom huc accesserit,
from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,ex supero,
Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):B.supera de parte,
i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:superas evadere ad auras,
Verg. A. 6, 128:superum ad lumen ire,
id. ib. 6, 680:aurae,
Ov. M. 5, 641:orae,
Verg. A. 2, 91:limen,
id. ib. 6, 680.—Substt.1.Sŭpĕri, orum, m.(α).They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:(β).multum fleti ad superos,
i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:(Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,
the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:ut oblitos superum paterere dolores,
Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:epistula ad superos scripta,
i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—(Sc. di.) The gods above, the celestial deities:2.quae Superi Manesque dabant,
Verg. A. 10, 34:aspiciunt Superi mortalia,
Ov. M. 13, 70:o Superi!
id. ib. 1, 196; 14, 729;pro Superi,
id. Tr. 1, 2, 59:terris jactatus et alto Vi Superum,
Verg. A. 1, 4:illa propago Contemptrix Superum,
Ov. M. 1, 161:exemplo Superorum,
id. Tr. 4, 4, 19; so,Superorum,
id. P. 1, 1, 43:postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,
Verg. A. 3, 2:scilicet is Superis labor est,
id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:flectere Superos,
Verg. A. 7, 312:te per Superos... oro,
id. ib. 2, 141 et saep.—sŭpĕra, orum, n.(α).The heavenly bodies:(β).Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,
Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,
id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—Higher places (sc. loca):II.supera semper petunt,
tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:(Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,
the upper world, Verg. A. 7, 562.Comp.: sŭpĕrĭor, ius.A.Lit., of place, higher, upper:B.inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,
Caes. B. G. 7, 46:dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?
Cic. Caecin. 18, 50:in superiore qui habito cenaculo,
Plaut. Am. 3, 1, 3:tota domus superior vacat,
the upper part of, Cic. Att. 12, 10:superior accumbere,
Plaut. Most. 1, 1, 42:de loco superiore dicere,
i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:agere,
i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,
id. Fam. 3, 8, 2:sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,
id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,ex loco superiore,
id. ib. 3, 4:loca,
id. ib. 1, 10, 4;3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,
id. B. C. 3, 98:qui in superiore acie constiterant,
id. B. G. 1, 24:ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,
i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:posteriori superius non jungitur,
id. Ac. 2, 14, 44.—Trop.1.Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:b.superiores solis defectiones,
Cic. Rep. 1, 16, 25:quid proxima, quid superiore nocte egeris,
id. Cat. 1, 1, 1:refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,
Caes. B. G. 7, 58:superioribus aestivis,
Hirt. B. G. 8, 46:superioribus temporibus,
Cic. Fam. 5, 17, 1:tempus (opp. posterius),
id. Dom. 37, 99:tempora (opp. inferiora),
Suet. Claud. 41:annus,
Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:anno superiore,
id. Har. Resp. 8, 15:superioris anni acta,
Suet. Caes. 23:in superiore vita,
Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:testimonium conveniens superiori facto,
Hirt. B. G. 8, 53:superius facinus novo scelere vincere,
Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:superioris more crudelitatis uti,
Nep. Thras. 3, 1:superius genus,
mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:nuptiae,
former marriage, Cic. Clu. 6, 15:vir,
first husband, id. Caecin. 6, 17.—Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:2.omnis juventus omnesque superioris aetatis,
Caes. B. C. 2, 5:aetate superiores,
Varr. R. R. 2, 10, 1:superior Africanus,
the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:Dionysius,
id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,
Cic. Or. 34, 120.—Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:3. (α).Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,
Caes. B. G. 7, 65:numero superiores,
Hirt. B. G. 8, 12:hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,
id. ib. 8, 19:se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,
Cic. Caecin. 1, 2:semper discessit superior,
Nep. Hann. 1, 2:si primo proelio Catilina superior discessisset,
Sall. C. 39, 4:ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,
Caes. B. G. 5, 15:multo superiores bello esse,
Nep. Alcib. 4, 7:superiorem Appium in causa fecit,
Liv. 5, 7, 1.—With abl. respect.:(β).pecuniis superiores,
Cic. Rep. 2, 34, 59:loco, fortuna, fama superiores,
id. Lael. 25, 94:habes neminem honoris gradu superiorem,
id. Fam. 2, 18, 2:ordine,
id. ib. 13, 5, 2:facilitate et humanitate superior,
id. Off. 1, 26, 90:si superior ceteris rebus esses,
id. Div. in Caecil. 19, 61.—Absol.:III.ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,
id. Off. 1, 26, 90:invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,
id. de Or. 2, 52, 209:premendoque superiorem sese extollebat,
Liv. 22, 12, 12:cui omnem honorem, ut superiori habuit,
Vell. 2, 101, 1.Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.A.‡ sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—B. 1.Lit. (only poet.; cf.2.summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,
the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,montes,
Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:rupes,
Sen. Oedip. 95:arx,
Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:supremae Tethyos unda,
Mart. Spect. 3, 6.—Trop.a. (α).In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;(β).sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,
Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,
Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:supremo te sole domi manebo,
at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,
last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526.—In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:1. 2.supremo vitae die,
Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:dies,
id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:hora,
Tib. 1, 1, 59:tempus,
Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,
i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:mors,
Hor. Ep. 2, 2, 173:finis,
id. ib. 2, 1, 12:iter,
id. C. 2, 17, 11:lumen,
Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,ore,
id. Tr. 3, 3, 87:haec digressu dicta supremo Fundebat,
Verg. A. 8, 583:Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,
in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;supremis suis annis,
in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:suprema ejus cura,
id. 7, 45, 46, § 150:spoliatus illius supremi diei celebritate,
Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:funera,
Ov. M. 3, 137:oscula,
id. ib. 6, 278:tori,
i. e. biers, id. F. 6, 668:ignis,
id. Am. 1, 15, 41:ignes,
id. M. 2, 620; 13, 583:officia,
Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,tabulae,
Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:tituli,
i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:Troiae sorte suprema,
Verg. A. 5, 190:dies regnis,
Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,
for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:anima exitura supremo,
Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.suprēma, orum, n.(α).The last moments, the close of life, death:(β).ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:statua Herculis sentiens suprema tunicae,
the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:circa suprema Neronis,
the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:(γ).supremis divi Augusti,
Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:suprema ferre (sc. munera),
Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—A last will, testament:(δ). b.nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,
Tac. A. 1, 8:miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,
Dig. 29, 1, 36, § 2.—Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:C.multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,
Gell. 11, 1, 2 sq.:macies,
Verg. A. 3, 590:Juppiter supreme,
Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,
most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).1.Lit. (class., while supremus is mostly poet.):b.summum oportet olfactare vestimentum muliebre,
the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):summum jugum montis,
Caes. B. G. 1, 21:summus mons,
the top of, id. ib. 1, 22:feriunt summos fulmina montes,
the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:locus castrorum,
Caes. B. G. 2, 23:in summa sacra via,
on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:in summa columna conlocare,
id. Div. 1, 24, 48:quam (urbem) ad summum theatrum,
id. Verr. 2, 4, 53, § 119:Janus summus ab imo,
Hor. Ep. 1, 1, 54:ad aquam summam appropinquare,
Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:in aqua summa natare,
the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:apud summum puteum,
id. Mil. 4, 4, 16:per summa volare aequora,
Verg. A. 5, 819:summa cacumina linquunt,
id. ib. 6, 678:mari summo,
id. ib. 1, 110:prospexi Italiam summa ab unda,
id. ib. 6, 357:summaque per galeam delibans oscula,
id. ib. 12, 434:amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,
Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:summam cutem novacula decerpito,
Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,
I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:standum est in lecto, si quid de summo petas,
Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,a summo dare (bibere),
Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:2.ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,
Caes. B. G. 6, 26:qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,
Cic. Fin. 3, 14, 48:leviter a summo inflexum bacillum,
id. Div. 1, 17, 30:igitur discubuere... in summo Antonius,
Sall. H. 3, 4 Dietsch:puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,
Plin. Ep. 2, 17, 25:nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,
Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:summa petere,
Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—Transf., of the voice:2.jubeo te salvere voce summa,
Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,
at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:vox (opp. ima),
Quint. 11, 3, 15:summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,
Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:summo haec clamore,
Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:exspectabam hodie, aut summum cras,
Cic. Att. 13, 21, 2:bis, terve summum,
id. Fam. 2, 1, 1:triduo aut summum quatriduo,
id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—Trop.a.Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):b.haec est praestituta summa argento dies,
Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,venit summa dies,
Verg. A. 2, 324:ad summam senectutem jactari, quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:cum esset summa senectute,
id. Phil. 8, 10, 31:in fluvium primi cecidere, in corpora summi,
Luc. 2, 211:summo carmine,
at the end, Hor. C. 3, 28, 13:eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,
the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,
at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,
Albin. 1, 137. —Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):summi puerorum amores,
Cic. Lael. 10, 33:spes civium,
id. ib. 3, 11:fides, constantia justitiaque,
id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:qui in virtute summum bonum ponunt,
id. ib. 6, 20:non agam summo jure tecum,
id. Verr. 2, 5, 2, § 4:tres fratres summo loco nati,
id. Fam. 2, 18, 2:qui summo magistratui praeerat,
Caes. B. G. 1, 16:concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,
Cic. Imp. Pomp. 17, 51:quae (vitia) summo opere vitare oportebit,
id. Inv. 1, 18, 26:turpitudo,
id. Lael. 17, 61:summum in cruciatum se venire,
Caes. B. G. 1, 31:scelus,
Sall. C. 12, 5:hiems,
the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:cum aestas summa esse coeperat,
id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,
id. Rep. 1, 34, 51:summi ex Graecia sapientissimique homines,
id. ib. 1, 22, 36; cf.:summi homines ac summis ingeniis praediti,
id. de Or. 1, 2, 6:optimi et summi viri diligentia,
id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:summus Juppiter,
id. Cist. 2, 1, 40:ubi summus imperator non adest ad exercitum,
id. Am. 1, 2, 6:miles summi inperatoris,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:amicus summus,
the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:nam is nostro Simulo fuit summus,
id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:summa ducum Atrides,
the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:summo rei publicae tempore,
at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:in summo et periculosissimo rei publicae tempore,
id. Fl. 3, 6; cf.:summa salus rei publicae,
id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,res publica,
id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:ad summam rem publicam,
Liv. 33, 45, 4 al.:quo res summa loco, Panthu?
the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:non agam summo jure tecum,
deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,
id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:quod me sollicitare summe solet,
Cic. de Or. 2, 72, 295:cupere aliquid,
id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:contendere,
Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:diffidere,
Cic. Fam. 4, 7, 2:admirari,
Quint. 10, 1, 70:summe jucundum,
Cic. Fam. 13, 18, 2:officiosi,
id. Verr. 2, 1, 24, § 63:summe disertus vir,
Quint. 12, 1, 23:summe munitus locus,
Hor. Ep. 2, 2, 31:summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,
Cic. Div. in Caecil. 17, 57:mei summe observantissimus,
Plin. Ep. 10, 26 (11), 1. -
12 supremus
sŭpĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. sŭpĕr in two passages:I.super inferque vicinus,
Cato, R. R. 149, 1:totus super ignis,
Lucr. 1, 649; gen. plur. in signif. I. B. 1. infra, superum, Verg. A. 1, 4; Ov. M. 1, 251 et saep.), adj. [super].Posit.A.Adj.1.In gen., that is above, upper, higher: inferus an superus tibi fert deus funera, Liv. And. ap. Prisc. p. 606 P.:2.at ita me di deaeque superi atque inferi et medioxumi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36:omnes di deaeque superi, inferi,
Ter. Phorm. 4, 4, 6:ad superos deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:portae Phrygiae limen,
id. Bacch. 4, 9, 31; 4, 9, 63; Novat. ap. Non. p. 336, 13 (Com. Rel. v. 49 Rib.):carmine di superi placantur, carmine manes,
Hor. Ep. 2, 1, 138:di,
id. C. 1, 1, 30; 4, 7, 18:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:spectatores superarum rerum atque caelestium,
id. N. D. 2, 56, 140:omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes,
Verg. A. 6, 788:supera ad convexa,
to heaven, id. ib. 6, 241 (Rib. super); 6, 750; 10, 251: cum superum lumen nox intempesta teneret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1, 14 (Ann. v. 106 Vahl.):lumen,
Lucr. 6, 856: templum superi Jovis, i. e. of the Capitoline Jupiter (opp. Juppiter inferus, i. e. Pluto), Cat. 55, 5; Sen. Herc. Fur. 48:domus deorum,
Ov. M. 4, 735: mare superum, the upper, i. e. the Adriatic and Ionian Sea (opp. mare inferum, the lower or Etruscan Sea), Plaut. Men. 2, 1, 11; Cic. de Or. 3, 19, 69; id. Att. 9, 3, 1; Liv. 41, 1, 3; Mel. 2, 4, 1; Plin. 3, 5, 10, § 44; Suet. Caes. 34; 44;so without mare (colloq.): iter ad superum,
Cic. Att. 9, 5, 1.—Adverb.:de supero, quom huc accesserit,
from above, Plaut. Am. 3, 4, 18; so,ex supero,
Lucr. 2, 227; 2, 241; 2, 248. —In partic., upper, i. e. of the upper regions or upper world (opp. the lower regions):B.supera de parte,
i. e. of the earth, Lucr. 6, 855:superas evadere ad auras,
Verg. A. 6, 128:superum ad lumen ire,
id. ib. 6, 680:aurae,
Ov. M. 5, 641:orae,
Verg. A. 2, 91:limen,
id. ib. 6, 680.—Substt.1.Sŭpĕri, orum, m.(α).They who are above (opp. inferi, those in the dungeon), Plaut. Aul. 2, 7, 6:(β).multum fleti ad superos,
i. e. those living on earth, Verg. A. 6, 481:(Pompeius) Quam apud superos habuerat magnitudinem, illibatam detulisset ad Inferos,
the inhabitants of the upper world, Vell. 2, 48, 2; cf.:ut oblitos superum paterere dolores,
Val. Fl. 1, 792: si nunc redire posset ad superos pater, Poet. ap. Charis. 5, p. 252:epistula ad superos scripta,
i. e. to the survivors, Plin. 2, 109, 112, § 248.—(Sc. di.) The gods above, the celestial deities:2.quae Superi Manesque dabant,
Verg. A. 10, 34:aspiciunt Superi mortalia,
Ov. M. 13, 70:o Superi!
id. ib. 1, 196; 14, 729;pro Superi,
id. Tr. 1, 2, 59:terris jactatus et alto Vi Superum,
Verg. A. 1, 4:illa propago Contemptrix Superum,
Ov. M. 1, 161:exemplo Superorum,
id. Tr. 4, 4, 19; so,Superorum,
id. P. 1, 1, 43:postquam res Asiae Priamique evertere gentem Immeritam visum Superis,
Verg. A. 3, 2:scilicet is Superis labor est,
id. ib. 4, 379; Hor. C. 1, 6, 16:superis deorum Gratus et imis,
id. ib. 1, 10, 19:flectere Superos,
Verg. A. 7, 312:te per Superos... oro,
id. ib. 2, 141 et saep.—sŭpĕra, orum, n.(α).The heavenly bodies:(β).Hicetas caelum, solem, lunam, stellas, supera denique omnia stare censet,
Cic. Ac. 2, 39, 123; cf.:cogitantes supera atque caelestia, haec nostra contemnimus,
id. ib. 2, 41, 127: di, quibus est potestas motus superum atque inferum, Enn. ap. Auct. Her. 2, 25, 38 (Trag. Rel. v. 163 Vahl.).—Higher places (sc. loca):II.supera semper petunt,
tend upwards, Cic. Tusc. 1, 18, 42:(Alecto) Cocyti petit sedem, supera ardua relinquens,
the upper world, Verg. A. 7, 562.Comp.: sŭpĕrĭor, ius.A.Lit., of place, higher, upper:B.inferiore omni spatio vacuo relicto, superiorem partem collis castris compleverant,
Caes. B. G. 7, 46:dejectus qui potest esse quisquam, nisi in inferiorem locum de superiore motus?
Cic. Caecin. 18, 50:in superiore qui habito cenaculo,
Plaut. Am. 3, 1, 3:tota domus superior vacat,
the upper part of, Cic. Att. 12, 10:superior accumbere,
Plaut. Most. 1, 1, 42:de loco superiore dicere,
i. e. from the tribunal, Cic. Verr. 2, 2, 42, § 102:agere,
i. e. from the rostra, id. ib. 2, 1, 5, § 14;and in gen. of the position of the speaker: multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,
id. Fam. 3, 8, 2:sive ex inferiore loco sive ex aequo sive ex superiore loquitur,
id. de Or. 3, 6, 23: ex loco superiore in ipsis fluminis ripis praeliabantur, from a height or eminence, Caes. B. G. 2, 23; so,ex loco superiore,
id. ib. 3, 4:loca,
id. ib. 1, 10, 4;3, 3, 2: ex superioribus locis in planitiem descendere,
id. B. C. 3, 98:qui in superiore acie constiterant,
id. B. G. 1, 24:ex superiore et ex inferiore scriptura docendum,
i. e. what goes before and after, the context, Cic. Inv. 2, 40, 117; cf.:posteriori superius non jungitur,
id. Ac. 2, 14, 44.—Trop.1.Of time or order of succession, former, past, previous, preceding:b.superiores solis defectiones,
Cic. Rep. 1, 16, 25:quid proxima, quid superiore nocte egeris,
id. Cat. 1, 1, 1:refecto ponte, quem superioribus diebus hostes resciderant,
Caes. B. G. 7, 58:superioribus aestivis,
Hirt. B. G. 8, 46:superioribus temporibus,
Cic. Fam. 5, 17, 1:tempus (opp. posterius),
id. Dom. 37, 99:tempora (opp. inferiora),
Suet. Claud. 41:annus,
Cic. Verr. 2, 3, 18, § 47:anno superiore,
id. Har. Resp. 8, 15:superioris anni acta,
Suet. Caes. 23:in superiore vita,
Cic. Sen. 8, 26: milites superioribus proeliis exercitati, [p. 1811] Caes. B. G. 2, 20:testimonium conveniens superiori facto,
Hirt. B. G. 8, 53:superius facinus novo scelere vincere,
Cic. Verr. 2, 5, 44, § 116:superioris more crudelitatis uti,
Nep. Thras. 3, 1:superius genus,
mentioned previously, Plin. 13, 25, 48, § 146:nuptiae,
former marriage, Cic. Clu. 6, 15:vir,
first husband, id. Caecin. 6, 17.—Esp., of age, time of life, etc., older, elder, senior, more advanced, former:2.omnis juventus omnesque superioris aetatis,
Caes. B. C. 2, 5:aetate superiores,
Varr. R. R. 2, 10, 1:superior Africanus,
the Elder, Cic. Verr. 2, 5, 10, § 25; id. Off. 1, 33, 121:Dionysius,
id. ib. 2, 7, 25; Nep. Dion, 1, 1; cf.:quid est aetas hominis, nisi memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur,
Cic. Or. 34, 120.—Of strength or success in battle or any contest, victorious, conquering, stronger, superior:3. (α).Caesar quod hostes equitatu superiores esse intellegebat,
Caes. B. G. 7, 65:numero superiores,
Hirt. B. G. 8, 12:hoc ipso fiunt superiores, quod nullum acceperant detrimentum,
id. ib. 8, 19:se quo impudentius egerit, hoc superiorem discessurum,
Cic. Caecin. 1, 2:semper discessit superior,
Nep. Hann. 1, 2:si primo proelio Catilina superior discessisset,
Sall. C. 39, 4:ut nostri omnibus partibus superiores fuerint,
Caes. B. G. 5, 15:multo superiores bello esse,
Nep. Alcib. 4, 7:superiorem Appium in causa fecit,
Liv. 5, 7, 1.—With abl. respect.:(β).pecuniis superiores,
Cic. Rep. 2, 34, 59:loco, fortuna, fama superiores,
id. Lael. 25, 94:habes neminem honoris gradu superiorem,
id. Fam. 2, 18, 2:ordine,
id. ib. 13, 5, 2:facilitate et humanitate superior,
id. Off. 1, 26, 90:si superior ceteris rebus esses,
id. Div. in Caecil. 19, 61.—Absol.:III.ut ii, qui superiores sunt, submittere se debent in amicitia, sic quodam modo inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. 20, 71:ut quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,
id. Off. 1, 26, 90:invident homines maxime paribus aut inferioribus... sed etiam superioribus invidetur,
id. de Or. 2, 52, 209:premendoque superiorem sese extollebat,
Liv. 22, 12, 12:cui omnem honorem, ut superiori habuit,
Vell. 2, 101, 1.Sup., in three forms, ‡ superrimus, supremus, and summus.A.‡ sŭperrĭmus, assumed as orig. form of supremus by Varr. L. L. 7, § 51 Mull.; Charis. p. 130 P.—B. 1.Lit. (only poet.; cf.2.summus, C. 1.): montesque supremos Silvifragis vexat flabris,
the highest points, the tops, summits, Lucr. 1, 274; so,montes,
Verg. G. 4, 460; Hor. Epod. 17, 68:rupes,
Sen. Oedip. 95:arx,
Claud. III. Cons. Hon. 167; cf.:supremae Tethyos unda,
Mart. Spect. 3, 6.—Trop.a. (α).In gen.: SOL OCCASVS SVPREMA TEMPESTAS ESTO, XII. Tab. ap. Gell. 17, 2, 10.—Hence, as subst.: suprēma, ae, f. (sc. tempestas), the last part of the day, the hour of sunset: suprema summum diei; hoc tempus duodecim Tabulae dicunt occasum esse solis;(β).sed postea lex praetoria id quoque tempus jubet esse supremum, quo praeco in comitio supremam pronuntiavit populo,
Varr. L. L. 6, § 5 Mull.; cf. Censor. de Die Nat. 24; Plin. 7, 60, 60, § 212:quae (urbs), quia postrema coaedificata est, Neapolis nominatur,
Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:supremo te sole domi manebo,
at sunset, Hor. Ep. 1, 5, 3:jubare exorto jam nocte suprema, Col. poet. 10, 294: in te suprema salus,
last hope, Verg. A. 12, 653: supremam bellis imposuisse manum, the last or finishing hand, Ov. R. Am. 114. — suprēmum, adverb., for the last time:quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,
Ov. M. 12, 526.—In partic., with regard to the close of life, last, closing, dying:1. 2.supremo vitae die,
Cic. Tusc. 1, 29, 71; id. Sen. 21, 78; id. Mur. 36, 75:dies,
id. Phil. 1, 14, 34; Hor. C. 1, 13, 20; id. Ep. 1, 4, 13:hora,
Tib. 1, 1, 59:tempus,
Hor. S. 1, 1, 98; Cat. 64, 151:incestum pontifices supremo supplicio sanciunto,
i. e. the penalty of death, Cic. Leg. 2, 9, 22:mors,
Hor. Ep. 2, 2, 173:finis,
id. ib. 2, 1, 12:iter,
id. C. 2, 17, 11:lumen,
Verg. A. 6, 735: sociamque tori vocat ore supremo, with his dying mouth, dying breath, Ov. M. 8, 521; so,ore,
id. Tr. 3, 3, 87:haec digressu dicta supremo Fundebat,
Verg. A. 8, 583:Nero in suprema ira duos calices crystallinos fregit,
in his last agony, Plin. 37, 2, 10, § 29;supremis suis annis,
in his last years, id. 23, 1, 27, § 58:suprema ejus cura,
id. 7, 45, 46, § 150:spoliatus illius supremi diei celebritate,
Cic. Mil. 32, 86: honor, the last honors, i. e. funeral rites or ceremonies, Verg. A. 11, 61:funera,
Ov. M. 3, 137:oscula,
id. ib. 6, 278:tori,
i. e. biers, id. F. 6, 668:ignis,
id. Am. 1, 15, 41:ignes,
id. M. 2, 620; 13, 583:officia,
Tac. A. 5, 2; Petr. 112, 1: judicia hominum, a last will or testament, Quint. 6, 3, 92; Plin. Ep. 7, 20, 7; 7, 31, 5; so,tabulae,
Mart. 5, 33, 1; 5, 41, 1:tituli,
i. e. an epitaph, id. ib. 9, 19, 3.—So of cities, etc.:Troiae sorte suprema,
Verg. A. 5, 190:dies regnis,
Ov. F. 2, 852. — suprēmum and suprēmō, adverb.:animam sepulcro Condimus, et magna supremum voce ciemus,
for the last time, for a last farewell, Verg. A. 3, 68; Plin. 11, 37, 55, § 150; Tac. H. 4, 14; Ov. M. 12, 526:anima exitura supremo,
Plin. 11, 53, 115, § 277.— Substt.suprēma, orum, n.(α).The last moments, the close of life, death:(β).ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. § 11; Tac. A. 6, 50; 12, 66; cf.:statua Herculis sentiens suprema tunicae,
the last agonies caused by it, Plin. 34, 8, 19, § 93:circa suprema Neronis,
the time of his death, id. 16, 44, 86, § 236; 7, 3, 3, § 33.—The last honors paid to the dead, funeral rites or ceremonies, a funeral:(γ).supremis divi Augusti,
Plin. 7, 3, 3, § 33; 16, 44, 86, § 236; Tac. A. 1, 61; 3, 49; 4, 44; id. H. 4, 59; 4, 45:suprema ferre (sc. munera),
Verg. A. 6, 213; cf. id. ib. 11, 25 al.—A last will, testament:(δ). b.nihil primo senatus die agi passus, nisi de supremis Augusti,
Tac. A. 1, 8:miles in supremis ordinandis ignarus uxorem esse praegnantem, etc.,
Dig. 29, 1, 36, § 2.—Of degree or rank, the highest, greatest, most exalted, supreme:C.multa, quae appellatur suprema, instituta in singulos duarum ovium, triginta boum... ultra quam (numerum) multam dicere in singulos jus non est, et propterea suprema appellatur, id est, summa et maxima,
Gell. 11, 1, 2 sq.:macies,
Verg. A. 3, 590:Juppiter supreme,
Plaut. Men. 5, 9, 55; id. Capt. 2, 3, 66; 5, 2, 23; id. Ps. 2, 2, 33; Ter. Ad. 2, 1, 42: Junonis supremus conjunx, Poet. ap. Plin. 35, 10, 37, § 115:med antidhac Supremum habuisti com item consiliis tuis,
most intimate, Plaut. Ps. 1, 1, 15.—summus, a, um [from sup-imus, sup-mus], uppermost, highest, topmost; the top of, highest part of (cf. Roby, Gram. 2, § 1295).1.Lit. (class., while supremus is mostly poet.):b.summum oportet olfactare vestimentum muliebre,
the top, outside of, Plaut. Men. 1, 2, 56: Galli summa arcis adorti Moenia, Enn. ap. Macr. S. 1, 4 (Ann. v. 169 Vahl.): Thyestes summis saxis fixus, id. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107 (Trag. v. 413 ib.): montibus summis, id. ap. Varr. L. L. 7, 71 Mull. (Epigr. v. 43 ib.):summum jugum montis,
Caes. B. G. 1, 21:summus mons,
the top of, id. ib. 1, 22:feriunt summos fulmina montes,
the mountain tops, Hor. C. 2, 10, 11; cf.: in summo montis vertice, Poet. ap. Quint. 8, 3, 48:locus castrorum,
Caes. B. G. 2, 23:in summa sacra via,
on the highest part of, Cic. Planc. 7, 17; cf. id. Verr. 2, 4, 53, § 119:in summa columna conlocare,
id. Div. 1, 24, 48:quam (urbem) ad summum theatrum,
id. Verr. 2, 4, 53, § 119:Janus summus ab imo,
Hor. Ep. 1, 1, 54:ad aquam summam appropinquare,
Cic. Fin. 4, 23, 64: mento summam aquam attingens enectus siti, Poet. ap. Cic. Tusc. 1, 5, 10:in aqua summa natare,
the top, surface of, Plaut. Cas. 2, 6, 33:apud summum puteum,
id. Mil. 4, 4, 16:per summa volare aequora,
Verg. A. 5, 819:summa cacumina linquunt,
id. ib. 6, 678:mari summo,
id. ib. 1, 110:prospexi Italiam summa ab unda,
id. ib. 6, 357:summaque per galeam delibans oscula,
id. ib. 12, 434:amphoras complures complet plumbo, summas operit auro,
Nep. Hann. 9, 3: summa procul villarum culmina fumant, Verg. E. 1, 83:summam cutem novacula decerpito,
Col. 12, 56, 1.—Of position, place, at table:summus ego (in triclinio) et prope me Viscus Thurinus et infra Varius, etc.,
I was highest, I reclined at the top, Hor. S. 2, 8, 20.—Hence, subst.: summus, i, m., he who sits in the highest place, at the head of the table:standum est in lecto, si quid de summo petas,
Plaut. Men. 1, 1, 27: is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, by the head of the table, i. e. by the president of the feast, Cic. Sen. 14, 46; so,a summo dare (bibere),
Plaut. As. 5, 2, 41; Pers. 5, 1, 19.—summum, i, n., the top, surface; the highest place, the head of the table, etc.:2.ab ejus (frontis) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,
Caes. B. G. 6, 26:qui demersi sunt in aqua... si non longe absunt a summo,
Cic. Fin. 3, 14, 48:leviter a summo inflexum bacillum,
id. Div. 1, 17, 30:igitur discubuere... in summo Antonius,
Sall. H. 3, 4 Dietsch:puteos ac potius fontes habet: sunt enim in summo,
Plin. Ep. 2, 17, 25:nuces mersit in vinum et sive in summum redierant, sive subsederant, etc.,
Petr. 137 fin.: oratori summa riguerunt, the extremities of his body, Sen. Ira, 2, 3, 3.—In mal. part.:summa petere,
Mart. 11, 46, 6; Auct. Priap. 76.—Transf., of the voice:2.jubeo te salvere voce summa,
Plaut. As. 2, 2, 30; cf.:citaret Io Bacche! modo summa Voce, modo, etc.,
at the top of his voice, Hor. S. 1, 3, 7:vox (opp. ima),
Quint. 11, 3, 15:summa voce versus multos uno spiritu pronuntiare,
Cic. de Or. 1, 61, 261; cf.:summo haec clamore,
Plaut. Merc. prol. 59. —Adverb.: summum, at the utmost or farthest:exspectabam hodie, aut summum cras,
Cic. Att. 13, 21, 2:bis, terve summum,
id. Fam. 2, 1, 1:triduo aut summum quatriduo,
id. Mil. 9, 26; cf. Liv. 21, 35, and 31, 42 Drak.—Trop.a.Of time or order of succession, last, latest, final (rare but class.):b.haec est praestituta summa argento dies,
Plaut. Ps. 1, 3, 140; so,venit summa dies,
Verg. A. 2, 324:ad summam senectutem jactari, quam, etc.,
Cic. Rep. 1, 1, 1: vixit ad summam senectutem, to extreme old age, id. Fragm. ap. Non. 401, 31:cum esset summa senectute,
id. Phil. 8, 10, 31:in fluvium primi cecidere, in corpora summi,
Luc. 2, 211:summo carmine,
at the end, Hor. C. 3, 28, 13:eadem in argumentis ratio est, ut potentissima prima et summa ponantur,
the first and the last, at the beginning and the end, Quint. 6, 4, 22; cf. neutr. absol.: Celsus putat, primo firmum aliquod (argumentum) esse ponendum, summo firmissimum, imbecilliora medio;quia et initio movendus sit judex et summo impellendus,
at the last, at the close, id. 7, 1, 10.— Adverb.: summum, for the last time:nunc ego te infelix summum teneoque tuorque,
Albin. 1, 137. —Of rank, etc., highest, greatest, first, supreme, best, utmost, extreme; most distinguished, excellent, or noble; most important, weighty, or critical, etc. (so most freq. in prose and poetry): summa nituntur vi, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 168 Vahl.): bellum gerentes summum summa industria, id. ap. Non. p. 402, 3 (Trag. v. 104 ib.):summi puerorum amores,
Cic. Lael. 10, 33:spes civium,
id. ib. 3, 11:fides, constantia justitiaque,
id. ib. 7, 25: in amore summo summaque inopia, Caec. ap. Cic. N. D. 3, 29, 72:qui in virtute summum bonum ponunt,
id. ib. 6, 20:non agam summo jure tecum,
id. Verr. 2, 5, 2, § 4:tres fratres summo loco nati,
id. Fam. 2, 18, 2:qui summo magistratui praeerat,
Caes. B. G. 1, 16:concedunt in uno Cn. Pompeio summa esse omnia,
Cic. Imp. Pomp. 17, 51:quae (vitia) summo opere vitare oportebit,
id. Inv. 1, 18, 26:turpitudo,
id. Lael. 17, 61:summum in cruciatum se venire,
Caes. B. G. 1, 31:scelus,
Sall. C. 12, 5:hiems,
the depth of winter, Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86; id. Fam. 13, 60, 2:cum aestas summa esse coeperat,
id. Verr. 2, 5, 12, § 29; 2, 5, 31, § 80:ut summi virtute et animo praeessent imbecillioribus,
id. Rep. 1, 34, 51:summi ex Graecia sapientissimique homines,
id. ib. 1, 22, 36; cf.:summi homines ac summis ingeniis praediti,
id. de Or. 1, 2, 6:optimi et summi viri diligentia,
id. Rep. 1, 35, 54: cum par habetur honos summis et infimis [p. 1812] id. ib. 1, 34, 53: He. Quo honore'st illic? Ph. Summo atque ab summis viris, Plaut. Capt. 2, 2, 29:summus Juppiter,
id. Cist. 2, 1, 40:ubi summus imperator non adest ad exercitum,
id. Am. 1, 2, 6:miles summi inperatoris,
Cic. Imp. Pomp. 10, 28: deum qui non summum putet (amorem), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:amicus summus,
the best friend, Ter. Phorm. 5, 8 (9), 60; 1, 1, 1; id. And. 5, 6, 6; cf. absol.:nam is nostro Simulo fuit summus,
id. Ad. 3, 2, 54; so id. Eun. 2, 2, 40.— Poet. in neutr. plur.:summa ducum Atrides,
the chief, Ov. Am. 1, 9, 37; cf. Lucr. 1, 86:summo rei publicae tempore,
at a most important period, most critical juncture, Cic. Phil. 5, 17, 46:in summo et periculosissimo rei publicae tempore,
id. Fl. 3, 6; cf.:summa salus rei publicae,
id. Cat. 1, 5, 11: quod summa res publica in hujus periculo tentatur, the highest welfare of the State, the common welfare, the good of the State, the whole State or commonwealth, id. Rosc. Am. 51, 148; so,res publica,
id. Planc. 27, 66; id. Verr. 2, 2, 10, § 28; id. Cat. 1, 6, 14; 3, 6, 13; id. Inv. 1, 16, 23; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:ad summam rem publicam,
Liv. 33, 45, 4 al.:quo res summa loco, Panthu?
the general cause, Verg. A. 2, 322: mene igitur socium summis adjungere rebus, Nise, fugis? in these enterprises of highest moment, etc., id. ib. 9, 199; esp.: summum jus, a right pushed to an extreme:non agam summo jure tecum,
deal exactingly, Cic. Verr. 2, 5, 2, § 4; cf.: exsistunt etiam saepe injuriae calumnia quadam et nimis callida juris interpretatione;ex quo illud summum jus summa injuria factum est, jam tritum sermone proverbium,
id. Off. 1, 10, 33. — Hence, summē, adv., in the highest degree, most highly or greatly, extremely:quod me sollicitare summe solet,
Cic. de Or. 2, 72, 295:cupere aliquid,
id. Quint. 21, 69; Caes. B. C. 3, 15:contendere,
Cic. Quint. 24, 77: studere, Mat. ap. Cic. Fam. 11, 28, 2:diffidere,
Cic. Fam. 4, 7, 2:admirari,
Quint. 10, 1, 70:summe jucundum,
Cic. Fam. 13, 18, 2:officiosi,
id. Verr. 2, 1, 24, § 63:summe disertus vir,
Quint. 12, 1, 23:summe munitus locus,
Hor. Ep. 2, 2, 31:summe haec omnia mihi videntur esse laudanda,
Cic. Div. in Caecil. 17, 57:mei summe observantissimus,
Plin. Ep. 10, 26 (11), 1. -
13 imi
infĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. infer:I.ubi super inferque vicinus permittet,
Cato, R. R. 149), adj. [cf. Sanscr. adh-aras, adh-amas, the lower, lowest; and Lat. infra], that is below, underneath, lower; opp. superus.Posit.A.In gen.: inferus an superus tibi fert Deus funera, Liv. Andr. ap. Prisc. p. 606 P.; cf.:B.Di Deaeque superi atque inferi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36; Ter. Phorm. 4, 4, 6; cf.also: ut ex tam alto dignitatis gradu ad superos videantur deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:loca,
the lower parts, id. Arat. 474:fulmina,
that come out of the ground, Plin. 2, 52, 53, § 138: aqua, that falls down, rain-water, Varr. ap. Non. 1, 221: mare inferum, the Lower, i. e. the Tuscan Sea (opp. mare superum, the Upper or Adriatic Sea), Mel. 2, 4; Plin. 3, 5, 10, § 75; Cic. Att. 9, 3, 1; id. de Or. 3, 19 et saep. also without mare:navigatio infero,
upon the Tuscan Sea, id. Att. 9, 5, 1.—In partic., underground, belonging to the Lower World: infĕri, ōrum, m. ( gen. inferūm for inferorum, Varr. ap. Macr. S. 1, 16; Sen. de Ira, 2, 35), the inhabitants of the infernal regions, the dead:II. A.triceps apud inferos Cerberus,
Cic. Tusc. 1, 5, 10:si ab inferis exsistat rex Hiero,
were to rise from the dead, Liv. 26, 32:si salvi esse velint, Sulla sit iis ab inferis excitandus,
to be raised from the dead, Cic. Cat. 2, 9, 20:inferorum animas elicere,
id. Vatin. 6, 14:ad inferos poenas parricidii luere,
in the infernal regions, id. Phil. 14, 12, 32:ab inferis excitare aliquem,
i. e. to quote the words of one deceased, id. Or. 25, 85; id. Brut. 93, 322.Lit.:B.spatium,
Caes. B. G. 7, 46, 3:locus,
id. ib. 2, 25:pars,
id. ib. 7, 35: ex inferiore loco dicere, from below (opp. ex superiore loco, from the tribunal), Cic. Att. 2, 24, 3; cf.superus, II. A.: onerosa suo pondere in inferius feruntur,
downwards, Ov. M. 15, 241:scriptura,
Cic. Inv. 2, 40, 117.— Plur. subst.: infĕrĭōres, um, m., the people of the lower part of the city, Auct. B. Alex. 6, 3. —Trop.1.Subsequent, later, latter, in time or succession:2.erant inferiores quam illorum aetas, qui, etc.,
lived later, were younger, Cic. Q. Fr. 3, 5, 2; cf.:aetate inferiores paulo quam Iulius, etc.,
id. Brut. 49, 182; and:inferioris aetatis esse,
id. ib. 64, 228:inferiores quinque dies,
the latter, Varr. L. L. 6, § 13 Müll. —Inferior in quality, rank, or number.(α).With abl. specif.:(β).voluptatibus erant inferiores, nec pecuniis ferme superiores,
Cic. Rep. 2, 34:inferior fortunā,
id. Fam. 13, 5, 2:dignitate, auctoritate, existimatione, gratia non inferior, quam qui umquam fuerunt amplissimi,
id. Q. Fr. 1, 3, 6:inferiores animo,
Caes. B. G. 3, 24:quemadmodum causa inferior, dicendo fieri superior posset,
Cic. Brut. 8:erat multo inferior navium numero Brutus,
Caes. B. C. 1, 57. — With abl.:ut humanos casus virtute inferiores putes,
Cic. Lael. 2.—With in and abl.:(γ).in jure civili non inferior, quam magister fuit,
Cic. Brut. 48, 179.—Absol.:III. A.inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. §71: invident homines maxime paribus aut inferioribus,
id. de Or. 2, 52, 209; cf.:indignum est, a pari vinci aut superiore, indignius ab inferiore atque humiliore,
id. Quint. 31:supplices inferioresque,
id. Font. 11:ordines,
Caes. B. C. 1, 46:crudelis in inferiores,
Auct. Her. 4, 40:non inferiora secutus,
naught inferior, Verg. A. 6, 170.Form infimus (infumus), a, um, lowest, last (= imus;1.but where the lowest of several objects is referred to, infimus is used,
Cic. N. D. 1, 37, 103; 2, 6, 17; v. Krebs, Antibarb. p. 588).Lit.:2.stabiliendi causa singuli ab infimo solo pedes terra exculcabantur,
Caes. B. G. 7, 73, 7:ab infimis radicibus montis,
id. B. C. 1, 41, 3; 1, 42, 2:cum scripsissem haec infima,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 6:ab infima ara,
from the lowest part of the altar, id. Div. 1, 33; cf.:sub infimo colle,
the foot, Caes. B. G. 7, 79. — Subst.: infĭmum, i, n., the lowest part, bottom, in the phrase:ab infimo,
from below, at the bottom, Plaut. Most. 3, 2, 140:collis erat leniter ab infimo acclivis,
Caes. B. G. 7, 19, 1 (for which, ab imo;v. below, B. 1.): stipites demissi et ab infimo revincti,
id. ib. 7, 73, 3; cf. Sen. Q. N. 3, 30, 4; 6, 4, 1; so,ad infimum,
at the bottom, Caes. B. G. 7, 73, 3:collis passus circiter CC. infimus apertus,
at the bottom, id. ib. 2, 18, 2.—Trop., lowest, meanest, basest in quality or rank:B.infima faex populi,
Cic. Q. Fr. 2, 6; cf.:condicio servorum,
id. Off. 1, 13:infimo loco natus,
id. Fl. 11:summos cum infimis pari jure retinebat,
id. Off. 2, 12:humilitas natalium,
Plin. 18, 6, 7, § 37:preces,
the most humble, Liv. 8, 2; 29, 30. — Hence, infĭmē, adv., only trop., at the bottom (late Lat.):quid summe est, quid infime,
Aug. Ep. 18, 2. —Form imus, a, um, the lowest, deepest, last ( = infimus; but when opp. to summus, to express a whole from end to end, imus is used; v. Suet. Aug. 79; Quint. 2, 13, 9; Liv. 24, 34, 9; Cic. Rosc. Com. 7, 20; Hor. Ep. 1, 1, 54; cf. Krebs, Antibarb. p. 588).1.Lit.:A.ab imis unguibus usque ad verticem summum,
Cic. Rosc. Com. 7, 20:terra ima sede semper haeret,
id. Rep. 6, 18:fundo in imo,
at the very bottom, Verg. A. 6, 581: vox, the deepest bass (opp. vox summa, the treble), Hor. S. 1, 3, 7; Quint. 11, 3, 15:conviva,
that reclines at the bottom, Hor. S. 2, 8, 40; Mart. 6, 74:ad imam quercum,
at the foot of the oak, Phaedr. 2, 4, 3:in aure ima,
at the bottom of the ear, Plin. 11, 45, 103, § 205. — As substt.Plur.: īmi, ōrum, m., the lowest, most humble:B.aequalis ad maximos imosque pervenit clementiae tuae admiratio,
Sen. Clem. 1, 1, 9:pacis et armorum superis imisque deorum Arbiter,
Ov. F. 5, 665. —īmum, i, n., the bottom, depth, low [p. 945] est part. Lit.:2.ab imo ad summum,
Hor. S. 2, 3, 308:locus erat paulatim ab imo acclivis,
Caes. B. G. 3, 19, 1 (for which, ab infimo; v. above, A. 1.); so,tigna paulum ab imo praeacuta,
id. ib. 4, 17:suspirare ab imo,
to fetch a deep sigh, Ov. A. A. 3, 675:(aures) instabiles imo facit,
at the bottom. at their roots, id. M. 11, 177:aquae perspicuae imo,
down to the bottom, id. ib. 5, 588. — Plur.:ima summis mutare,
to turn the lowest into the highest, Hor. C. 1, 34, 12; Vell. 2, 2:ima,
the under world, Ov. M. 10, 47.—With gen.:ima maris,
the bottom of the sea, Plin. 32, 6, 21, § 64:ima montis,
the foot of a mountain, id. 4, 11, 18, § 40.—Trop., with respect to time or order, the last (mostly poet.):mensis,
Ov. F. 2, 52.—Hence, subst.: īmum, i, n., the last, the end:nihil nostrā intersit an ab summo an ab imo nomina dicere incipiamus,
Auct. Her. 3, 18, 30:si quid inexpertum scaenae committis... servetur ad imum,
till the last, to the end, Hor. A. P. 126:dormiet in lucem... ad imum Threx erit,
at last, id. Ep. 1, 18, 35. -
14 imum
infĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. infer:I.ubi super inferque vicinus permittet,
Cato, R. R. 149), adj. [cf. Sanscr. adh-aras, adh-amas, the lower, lowest; and Lat. infra], that is below, underneath, lower; opp. superus.Posit.A.In gen.: inferus an superus tibi fert Deus funera, Liv. Andr. ap. Prisc. p. 606 P.; cf.:B.Di Deaeque superi atque inferi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36; Ter. Phorm. 4, 4, 6; cf.also: ut ex tam alto dignitatis gradu ad superos videantur deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:loca,
the lower parts, id. Arat. 474:fulmina,
that come out of the ground, Plin. 2, 52, 53, § 138: aqua, that falls down, rain-water, Varr. ap. Non. 1, 221: mare inferum, the Lower, i. e. the Tuscan Sea (opp. mare superum, the Upper or Adriatic Sea), Mel. 2, 4; Plin. 3, 5, 10, § 75; Cic. Att. 9, 3, 1; id. de Or. 3, 19 et saep. also without mare:navigatio infero,
upon the Tuscan Sea, id. Att. 9, 5, 1.—In partic., underground, belonging to the Lower World: infĕri, ōrum, m. ( gen. inferūm for inferorum, Varr. ap. Macr. S. 1, 16; Sen. de Ira, 2, 35), the inhabitants of the infernal regions, the dead:II. A.triceps apud inferos Cerberus,
Cic. Tusc. 1, 5, 10:si ab inferis exsistat rex Hiero,
were to rise from the dead, Liv. 26, 32:si salvi esse velint, Sulla sit iis ab inferis excitandus,
to be raised from the dead, Cic. Cat. 2, 9, 20:inferorum animas elicere,
id. Vatin. 6, 14:ad inferos poenas parricidii luere,
in the infernal regions, id. Phil. 14, 12, 32:ab inferis excitare aliquem,
i. e. to quote the words of one deceased, id. Or. 25, 85; id. Brut. 93, 322.Lit.:B.spatium,
Caes. B. G. 7, 46, 3:locus,
id. ib. 2, 25:pars,
id. ib. 7, 35: ex inferiore loco dicere, from below (opp. ex superiore loco, from the tribunal), Cic. Att. 2, 24, 3; cf.superus, II. A.: onerosa suo pondere in inferius feruntur,
downwards, Ov. M. 15, 241:scriptura,
Cic. Inv. 2, 40, 117.— Plur. subst.: infĕrĭōres, um, m., the people of the lower part of the city, Auct. B. Alex. 6, 3. —Trop.1.Subsequent, later, latter, in time or succession:2.erant inferiores quam illorum aetas, qui, etc.,
lived later, were younger, Cic. Q. Fr. 3, 5, 2; cf.:aetate inferiores paulo quam Iulius, etc.,
id. Brut. 49, 182; and:inferioris aetatis esse,
id. ib. 64, 228:inferiores quinque dies,
the latter, Varr. L. L. 6, § 13 Müll. —Inferior in quality, rank, or number.(α).With abl. specif.:(β).voluptatibus erant inferiores, nec pecuniis ferme superiores,
Cic. Rep. 2, 34:inferior fortunā,
id. Fam. 13, 5, 2:dignitate, auctoritate, existimatione, gratia non inferior, quam qui umquam fuerunt amplissimi,
id. Q. Fr. 1, 3, 6:inferiores animo,
Caes. B. G. 3, 24:quemadmodum causa inferior, dicendo fieri superior posset,
Cic. Brut. 8:erat multo inferior navium numero Brutus,
Caes. B. C. 1, 57. — With abl.:ut humanos casus virtute inferiores putes,
Cic. Lael. 2.—With in and abl.:(γ).in jure civili non inferior, quam magister fuit,
Cic. Brut. 48, 179.—Absol.:III. A.inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. §71: invident homines maxime paribus aut inferioribus,
id. de Or. 2, 52, 209; cf.:indignum est, a pari vinci aut superiore, indignius ab inferiore atque humiliore,
id. Quint. 31:supplices inferioresque,
id. Font. 11:ordines,
Caes. B. C. 1, 46:crudelis in inferiores,
Auct. Her. 4, 40:non inferiora secutus,
naught inferior, Verg. A. 6, 170.Form infimus (infumus), a, um, lowest, last (= imus;1.but where the lowest of several objects is referred to, infimus is used,
Cic. N. D. 1, 37, 103; 2, 6, 17; v. Krebs, Antibarb. p. 588).Lit.:2.stabiliendi causa singuli ab infimo solo pedes terra exculcabantur,
Caes. B. G. 7, 73, 7:ab infimis radicibus montis,
id. B. C. 1, 41, 3; 1, 42, 2:cum scripsissem haec infima,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 6:ab infima ara,
from the lowest part of the altar, id. Div. 1, 33; cf.:sub infimo colle,
the foot, Caes. B. G. 7, 79. — Subst.: infĭmum, i, n., the lowest part, bottom, in the phrase:ab infimo,
from below, at the bottom, Plaut. Most. 3, 2, 140:collis erat leniter ab infimo acclivis,
Caes. B. G. 7, 19, 1 (for which, ab imo;v. below, B. 1.): stipites demissi et ab infimo revincti,
id. ib. 7, 73, 3; cf. Sen. Q. N. 3, 30, 4; 6, 4, 1; so,ad infimum,
at the bottom, Caes. B. G. 7, 73, 3:collis passus circiter CC. infimus apertus,
at the bottom, id. ib. 2, 18, 2.—Trop., lowest, meanest, basest in quality or rank:B.infima faex populi,
Cic. Q. Fr. 2, 6; cf.:condicio servorum,
id. Off. 1, 13:infimo loco natus,
id. Fl. 11:summos cum infimis pari jure retinebat,
id. Off. 2, 12:humilitas natalium,
Plin. 18, 6, 7, § 37:preces,
the most humble, Liv. 8, 2; 29, 30. — Hence, infĭmē, adv., only trop., at the bottom (late Lat.):quid summe est, quid infime,
Aug. Ep. 18, 2. —Form imus, a, um, the lowest, deepest, last ( = infimus; but when opp. to summus, to express a whole from end to end, imus is used; v. Suet. Aug. 79; Quint. 2, 13, 9; Liv. 24, 34, 9; Cic. Rosc. Com. 7, 20; Hor. Ep. 1, 1, 54; cf. Krebs, Antibarb. p. 588).1.Lit.:A.ab imis unguibus usque ad verticem summum,
Cic. Rosc. Com. 7, 20:terra ima sede semper haeret,
id. Rep. 6, 18:fundo in imo,
at the very bottom, Verg. A. 6, 581: vox, the deepest bass (opp. vox summa, the treble), Hor. S. 1, 3, 7; Quint. 11, 3, 15:conviva,
that reclines at the bottom, Hor. S. 2, 8, 40; Mart. 6, 74:ad imam quercum,
at the foot of the oak, Phaedr. 2, 4, 3:in aure ima,
at the bottom of the ear, Plin. 11, 45, 103, § 205. — As substt.Plur.: īmi, ōrum, m., the lowest, most humble:B.aequalis ad maximos imosque pervenit clementiae tuae admiratio,
Sen. Clem. 1, 1, 9:pacis et armorum superis imisque deorum Arbiter,
Ov. F. 5, 665. —īmum, i, n., the bottom, depth, low [p. 945] est part. Lit.:2.ab imo ad summum,
Hor. S. 2, 3, 308:locus erat paulatim ab imo acclivis,
Caes. B. G. 3, 19, 1 (for which, ab infimo; v. above, A. 1.); so,tigna paulum ab imo praeacuta,
id. ib. 4, 17:suspirare ab imo,
to fetch a deep sigh, Ov. A. A. 3, 675:(aures) instabiles imo facit,
at the bottom. at their roots, id. M. 11, 177:aquae perspicuae imo,
down to the bottom, id. ib. 5, 588. — Plur.:ima summis mutare,
to turn the lowest into the highest, Hor. C. 1, 34, 12; Vell. 2, 2:ima,
the under world, Ov. M. 10, 47.—With gen.:ima maris,
the bottom of the sea, Plin. 32, 6, 21, § 64:ima montis,
the foot of a mountain, id. 4, 11, 18, § 40.—Trop., with respect to time or order, the last (mostly poet.):mensis,
Ov. F. 2, 52.—Hence, subst.: īmum, i, n., the last, the end:nihil nostrā intersit an ab summo an ab imo nomina dicere incipiamus,
Auct. Her. 3, 18, 30:si quid inexpertum scaenae committis... servetur ad imum,
till the last, to the end, Hor. A. P. 126:dormiet in lucem... ad imum Threx erit,
at last, id. Ep. 1, 18, 35. -
15 inferiores
infĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. infer:I.ubi super inferque vicinus permittet,
Cato, R. R. 149), adj. [cf. Sanscr. adh-aras, adh-amas, the lower, lowest; and Lat. infra], that is below, underneath, lower; opp. superus.Posit.A.In gen.: inferus an superus tibi fert Deus funera, Liv. Andr. ap. Prisc. p. 606 P.; cf.:B.Di Deaeque superi atque inferi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36; Ter. Phorm. 4, 4, 6; cf.also: ut ex tam alto dignitatis gradu ad superos videantur deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:loca,
the lower parts, id. Arat. 474:fulmina,
that come out of the ground, Plin. 2, 52, 53, § 138: aqua, that falls down, rain-water, Varr. ap. Non. 1, 221: mare inferum, the Lower, i. e. the Tuscan Sea (opp. mare superum, the Upper or Adriatic Sea), Mel. 2, 4; Plin. 3, 5, 10, § 75; Cic. Att. 9, 3, 1; id. de Or. 3, 19 et saep. also without mare:navigatio infero,
upon the Tuscan Sea, id. Att. 9, 5, 1.—In partic., underground, belonging to the Lower World: infĕri, ōrum, m. ( gen. inferūm for inferorum, Varr. ap. Macr. S. 1, 16; Sen. de Ira, 2, 35), the inhabitants of the infernal regions, the dead:II. A.triceps apud inferos Cerberus,
Cic. Tusc. 1, 5, 10:si ab inferis exsistat rex Hiero,
were to rise from the dead, Liv. 26, 32:si salvi esse velint, Sulla sit iis ab inferis excitandus,
to be raised from the dead, Cic. Cat. 2, 9, 20:inferorum animas elicere,
id. Vatin. 6, 14:ad inferos poenas parricidii luere,
in the infernal regions, id. Phil. 14, 12, 32:ab inferis excitare aliquem,
i. e. to quote the words of one deceased, id. Or. 25, 85; id. Brut. 93, 322.Lit.:B.spatium,
Caes. B. G. 7, 46, 3:locus,
id. ib. 2, 25:pars,
id. ib. 7, 35: ex inferiore loco dicere, from below (opp. ex superiore loco, from the tribunal), Cic. Att. 2, 24, 3; cf.superus, II. A.: onerosa suo pondere in inferius feruntur,
downwards, Ov. M. 15, 241:scriptura,
Cic. Inv. 2, 40, 117.— Plur. subst.: infĕrĭōres, um, m., the people of the lower part of the city, Auct. B. Alex. 6, 3. —Trop.1.Subsequent, later, latter, in time or succession:2.erant inferiores quam illorum aetas, qui, etc.,
lived later, were younger, Cic. Q. Fr. 3, 5, 2; cf.:aetate inferiores paulo quam Iulius, etc.,
id. Brut. 49, 182; and:inferioris aetatis esse,
id. ib. 64, 228:inferiores quinque dies,
the latter, Varr. L. L. 6, § 13 Müll. —Inferior in quality, rank, or number.(α).With abl. specif.:(β).voluptatibus erant inferiores, nec pecuniis ferme superiores,
Cic. Rep. 2, 34:inferior fortunā,
id. Fam. 13, 5, 2:dignitate, auctoritate, existimatione, gratia non inferior, quam qui umquam fuerunt amplissimi,
id. Q. Fr. 1, 3, 6:inferiores animo,
Caes. B. G. 3, 24:quemadmodum causa inferior, dicendo fieri superior posset,
Cic. Brut. 8:erat multo inferior navium numero Brutus,
Caes. B. C. 1, 57. — With abl.:ut humanos casus virtute inferiores putes,
Cic. Lael. 2.—With in and abl.:(γ).in jure civili non inferior, quam magister fuit,
Cic. Brut. 48, 179.—Absol.:III. A.inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. §71: invident homines maxime paribus aut inferioribus,
id. de Or. 2, 52, 209; cf.:indignum est, a pari vinci aut superiore, indignius ab inferiore atque humiliore,
id. Quint. 31:supplices inferioresque,
id. Font. 11:ordines,
Caes. B. C. 1, 46:crudelis in inferiores,
Auct. Her. 4, 40:non inferiora secutus,
naught inferior, Verg. A. 6, 170.Form infimus (infumus), a, um, lowest, last (= imus;1.but where the lowest of several objects is referred to, infimus is used,
Cic. N. D. 1, 37, 103; 2, 6, 17; v. Krebs, Antibarb. p. 588).Lit.:2.stabiliendi causa singuli ab infimo solo pedes terra exculcabantur,
Caes. B. G. 7, 73, 7:ab infimis radicibus montis,
id. B. C. 1, 41, 3; 1, 42, 2:cum scripsissem haec infima,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 6:ab infima ara,
from the lowest part of the altar, id. Div. 1, 33; cf.:sub infimo colle,
the foot, Caes. B. G. 7, 79. — Subst.: infĭmum, i, n., the lowest part, bottom, in the phrase:ab infimo,
from below, at the bottom, Plaut. Most. 3, 2, 140:collis erat leniter ab infimo acclivis,
Caes. B. G. 7, 19, 1 (for which, ab imo;v. below, B. 1.): stipites demissi et ab infimo revincti,
id. ib. 7, 73, 3; cf. Sen. Q. N. 3, 30, 4; 6, 4, 1; so,ad infimum,
at the bottom, Caes. B. G. 7, 73, 3:collis passus circiter CC. infimus apertus,
at the bottom, id. ib. 2, 18, 2.—Trop., lowest, meanest, basest in quality or rank:B.infima faex populi,
Cic. Q. Fr. 2, 6; cf.:condicio servorum,
id. Off. 1, 13:infimo loco natus,
id. Fl. 11:summos cum infimis pari jure retinebat,
id. Off. 2, 12:humilitas natalium,
Plin. 18, 6, 7, § 37:preces,
the most humble, Liv. 8, 2; 29, 30. — Hence, infĭmē, adv., only trop., at the bottom (late Lat.):quid summe est, quid infime,
Aug. Ep. 18, 2. —Form imus, a, um, the lowest, deepest, last ( = infimus; but when opp. to summus, to express a whole from end to end, imus is used; v. Suet. Aug. 79; Quint. 2, 13, 9; Liv. 24, 34, 9; Cic. Rosc. Com. 7, 20; Hor. Ep. 1, 1, 54; cf. Krebs, Antibarb. p. 588).1.Lit.:A.ab imis unguibus usque ad verticem summum,
Cic. Rosc. Com. 7, 20:terra ima sede semper haeret,
id. Rep. 6, 18:fundo in imo,
at the very bottom, Verg. A. 6, 581: vox, the deepest bass (opp. vox summa, the treble), Hor. S. 1, 3, 7; Quint. 11, 3, 15:conviva,
that reclines at the bottom, Hor. S. 2, 8, 40; Mart. 6, 74:ad imam quercum,
at the foot of the oak, Phaedr. 2, 4, 3:in aure ima,
at the bottom of the ear, Plin. 11, 45, 103, § 205. — As substt.Plur.: īmi, ōrum, m., the lowest, most humble:B.aequalis ad maximos imosque pervenit clementiae tuae admiratio,
Sen. Clem. 1, 1, 9:pacis et armorum superis imisque deorum Arbiter,
Ov. F. 5, 665. —īmum, i, n., the bottom, depth, low [p. 945] est part. Lit.:2.ab imo ad summum,
Hor. S. 2, 3, 308:locus erat paulatim ab imo acclivis,
Caes. B. G. 3, 19, 1 (for which, ab infimo; v. above, A. 1.); so,tigna paulum ab imo praeacuta,
id. ib. 4, 17:suspirare ab imo,
to fetch a deep sigh, Ov. A. A. 3, 675:(aures) instabiles imo facit,
at the bottom. at their roots, id. M. 11, 177:aquae perspicuae imo,
down to the bottom, id. ib. 5, 588. — Plur.:ima summis mutare,
to turn the lowest into the highest, Hor. C. 1, 34, 12; Vell. 2, 2:ima,
the under world, Ov. M. 10, 47.—With gen.:ima maris,
the bottom of the sea, Plin. 32, 6, 21, § 64:ima montis,
the foot of a mountain, id. 4, 11, 18, § 40.—Trop., with respect to time or order, the last (mostly poet.):mensis,
Ov. F. 2, 52.—Hence, subst.: īmum, i, n., the last, the end:nihil nostrā intersit an ab summo an ab imo nomina dicere incipiamus,
Auct. Her. 3, 18, 30:si quid inexpertum scaenae committis... servetur ad imum,
till the last, to the end, Hor. A. P. 126:dormiet in lucem... ad imum Threx erit,
at last, id. Ep. 1, 18, 35. -
16 inferus
infĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. infer:I.ubi super inferque vicinus permittet,
Cato, R. R. 149), adj. [cf. Sanscr. adh-aras, adh-amas, the lower, lowest; and Lat. infra], that is below, underneath, lower; opp. superus.Posit.A.In gen.: inferus an superus tibi fert Deus funera, Liv. Andr. ap. Prisc. p. 606 P.; cf.:B.Di Deaeque superi atque inferi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36; Ter. Phorm. 4, 4, 6; cf.also: ut ex tam alto dignitatis gradu ad superos videantur deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:loca,
the lower parts, id. Arat. 474:fulmina,
that come out of the ground, Plin. 2, 52, 53, § 138: aqua, that falls down, rain-water, Varr. ap. Non. 1, 221: mare inferum, the Lower, i. e. the Tuscan Sea (opp. mare superum, the Upper or Adriatic Sea), Mel. 2, 4; Plin. 3, 5, 10, § 75; Cic. Att. 9, 3, 1; id. de Or. 3, 19 et saep. also without mare:navigatio infero,
upon the Tuscan Sea, id. Att. 9, 5, 1.—In partic., underground, belonging to the Lower World: infĕri, ōrum, m. ( gen. inferūm for inferorum, Varr. ap. Macr. S. 1, 16; Sen. de Ira, 2, 35), the inhabitants of the infernal regions, the dead:II. A.triceps apud inferos Cerberus,
Cic. Tusc. 1, 5, 10:si ab inferis exsistat rex Hiero,
were to rise from the dead, Liv. 26, 32:si salvi esse velint, Sulla sit iis ab inferis excitandus,
to be raised from the dead, Cic. Cat. 2, 9, 20:inferorum animas elicere,
id. Vatin. 6, 14:ad inferos poenas parricidii luere,
in the infernal regions, id. Phil. 14, 12, 32:ab inferis excitare aliquem,
i. e. to quote the words of one deceased, id. Or. 25, 85; id. Brut. 93, 322.Lit.:B.spatium,
Caes. B. G. 7, 46, 3:locus,
id. ib. 2, 25:pars,
id. ib. 7, 35: ex inferiore loco dicere, from below (opp. ex superiore loco, from the tribunal), Cic. Att. 2, 24, 3; cf.superus, II. A.: onerosa suo pondere in inferius feruntur,
downwards, Ov. M. 15, 241:scriptura,
Cic. Inv. 2, 40, 117.— Plur. subst.: infĕrĭōres, um, m., the people of the lower part of the city, Auct. B. Alex. 6, 3. —Trop.1.Subsequent, later, latter, in time or succession:2.erant inferiores quam illorum aetas, qui, etc.,
lived later, were younger, Cic. Q. Fr. 3, 5, 2; cf.:aetate inferiores paulo quam Iulius, etc.,
id. Brut. 49, 182; and:inferioris aetatis esse,
id. ib. 64, 228:inferiores quinque dies,
the latter, Varr. L. L. 6, § 13 Müll. —Inferior in quality, rank, or number.(α).With abl. specif.:(β).voluptatibus erant inferiores, nec pecuniis ferme superiores,
Cic. Rep. 2, 34:inferior fortunā,
id. Fam. 13, 5, 2:dignitate, auctoritate, existimatione, gratia non inferior, quam qui umquam fuerunt amplissimi,
id. Q. Fr. 1, 3, 6:inferiores animo,
Caes. B. G. 3, 24:quemadmodum causa inferior, dicendo fieri superior posset,
Cic. Brut. 8:erat multo inferior navium numero Brutus,
Caes. B. C. 1, 57. — With abl.:ut humanos casus virtute inferiores putes,
Cic. Lael. 2.—With in and abl.:(γ).in jure civili non inferior, quam magister fuit,
Cic. Brut. 48, 179.—Absol.:III. A.inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. §71: invident homines maxime paribus aut inferioribus,
id. de Or. 2, 52, 209; cf.:indignum est, a pari vinci aut superiore, indignius ab inferiore atque humiliore,
id. Quint. 31:supplices inferioresque,
id. Font. 11:ordines,
Caes. B. C. 1, 46:crudelis in inferiores,
Auct. Her. 4, 40:non inferiora secutus,
naught inferior, Verg. A. 6, 170.Form infimus (infumus), a, um, lowest, last (= imus;1.but where the lowest of several objects is referred to, infimus is used,
Cic. N. D. 1, 37, 103; 2, 6, 17; v. Krebs, Antibarb. p. 588).Lit.:2.stabiliendi causa singuli ab infimo solo pedes terra exculcabantur,
Caes. B. G. 7, 73, 7:ab infimis radicibus montis,
id. B. C. 1, 41, 3; 1, 42, 2:cum scripsissem haec infima,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 6:ab infima ara,
from the lowest part of the altar, id. Div. 1, 33; cf.:sub infimo colle,
the foot, Caes. B. G. 7, 79. — Subst.: infĭmum, i, n., the lowest part, bottom, in the phrase:ab infimo,
from below, at the bottom, Plaut. Most. 3, 2, 140:collis erat leniter ab infimo acclivis,
Caes. B. G. 7, 19, 1 (for which, ab imo;v. below, B. 1.): stipites demissi et ab infimo revincti,
id. ib. 7, 73, 3; cf. Sen. Q. N. 3, 30, 4; 6, 4, 1; so,ad infimum,
at the bottom, Caes. B. G. 7, 73, 3:collis passus circiter CC. infimus apertus,
at the bottom, id. ib. 2, 18, 2.—Trop., lowest, meanest, basest in quality or rank:B.infima faex populi,
Cic. Q. Fr. 2, 6; cf.:condicio servorum,
id. Off. 1, 13:infimo loco natus,
id. Fl. 11:summos cum infimis pari jure retinebat,
id. Off. 2, 12:humilitas natalium,
Plin. 18, 6, 7, § 37:preces,
the most humble, Liv. 8, 2; 29, 30. — Hence, infĭmē, adv., only trop., at the bottom (late Lat.):quid summe est, quid infime,
Aug. Ep. 18, 2. —Form imus, a, um, the lowest, deepest, last ( = infimus; but when opp. to summus, to express a whole from end to end, imus is used; v. Suet. Aug. 79; Quint. 2, 13, 9; Liv. 24, 34, 9; Cic. Rosc. Com. 7, 20; Hor. Ep. 1, 1, 54; cf. Krebs, Antibarb. p. 588).1.Lit.:A.ab imis unguibus usque ad verticem summum,
Cic. Rosc. Com. 7, 20:terra ima sede semper haeret,
id. Rep. 6, 18:fundo in imo,
at the very bottom, Verg. A. 6, 581: vox, the deepest bass (opp. vox summa, the treble), Hor. S. 1, 3, 7; Quint. 11, 3, 15:conviva,
that reclines at the bottom, Hor. S. 2, 8, 40; Mart. 6, 74:ad imam quercum,
at the foot of the oak, Phaedr. 2, 4, 3:in aure ima,
at the bottom of the ear, Plin. 11, 45, 103, § 205. — As substt.Plur.: īmi, ōrum, m., the lowest, most humble:B.aequalis ad maximos imosque pervenit clementiae tuae admiratio,
Sen. Clem. 1, 1, 9:pacis et armorum superis imisque deorum Arbiter,
Ov. F. 5, 665. —īmum, i, n., the bottom, depth, low [p. 945] est part. Lit.:2.ab imo ad summum,
Hor. S. 2, 3, 308:locus erat paulatim ab imo acclivis,
Caes. B. G. 3, 19, 1 (for which, ab infimo; v. above, A. 1.); so,tigna paulum ab imo praeacuta,
id. ib. 4, 17:suspirare ab imo,
to fetch a deep sigh, Ov. A. A. 3, 675:(aures) instabiles imo facit,
at the bottom. at their roots, id. M. 11, 177:aquae perspicuae imo,
down to the bottom, id. ib. 5, 588. — Plur.:ima summis mutare,
to turn the lowest into the highest, Hor. C. 1, 34, 12; Vell. 2, 2:ima,
the under world, Ov. M. 10, 47.—With gen.:ima maris,
the bottom of the sea, Plin. 32, 6, 21, § 64:ima montis,
the foot of a mountain, id. 4, 11, 18, § 40.—Trop., with respect to time or order, the last (mostly poet.):mensis,
Ov. F. 2, 52.—Hence, subst.: īmum, i, n., the last, the end:nihil nostrā intersit an ab summo an ab imo nomina dicere incipiamus,
Auct. Her. 3, 18, 30:si quid inexpertum scaenae committis... servetur ad imum,
till the last, to the end, Hor. A. P. 126:dormiet in lucem... ad imum Threx erit,
at last, id. Ep. 1, 18, 35. -
17 infime
infĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. infer:I.ubi super inferque vicinus permittet,
Cato, R. R. 149), adj. [cf. Sanscr. adh-aras, adh-amas, the lower, lowest; and Lat. infra], that is below, underneath, lower; opp. superus.Posit.A.In gen.: inferus an superus tibi fert Deus funera, Liv. Andr. ap. Prisc. p. 606 P.; cf.:B.Di Deaeque superi atque inferi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36; Ter. Phorm. 4, 4, 6; cf.also: ut ex tam alto dignitatis gradu ad superos videantur deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:loca,
the lower parts, id. Arat. 474:fulmina,
that come out of the ground, Plin. 2, 52, 53, § 138: aqua, that falls down, rain-water, Varr. ap. Non. 1, 221: mare inferum, the Lower, i. e. the Tuscan Sea (opp. mare superum, the Upper or Adriatic Sea), Mel. 2, 4; Plin. 3, 5, 10, § 75; Cic. Att. 9, 3, 1; id. de Or. 3, 19 et saep. also without mare:navigatio infero,
upon the Tuscan Sea, id. Att. 9, 5, 1.—In partic., underground, belonging to the Lower World: infĕri, ōrum, m. ( gen. inferūm for inferorum, Varr. ap. Macr. S. 1, 16; Sen. de Ira, 2, 35), the inhabitants of the infernal regions, the dead:II. A.triceps apud inferos Cerberus,
Cic. Tusc. 1, 5, 10:si ab inferis exsistat rex Hiero,
were to rise from the dead, Liv. 26, 32:si salvi esse velint, Sulla sit iis ab inferis excitandus,
to be raised from the dead, Cic. Cat. 2, 9, 20:inferorum animas elicere,
id. Vatin. 6, 14:ad inferos poenas parricidii luere,
in the infernal regions, id. Phil. 14, 12, 32:ab inferis excitare aliquem,
i. e. to quote the words of one deceased, id. Or. 25, 85; id. Brut. 93, 322.Lit.:B.spatium,
Caes. B. G. 7, 46, 3:locus,
id. ib. 2, 25:pars,
id. ib. 7, 35: ex inferiore loco dicere, from below (opp. ex superiore loco, from the tribunal), Cic. Att. 2, 24, 3; cf.superus, II. A.: onerosa suo pondere in inferius feruntur,
downwards, Ov. M. 15, 241:scriptura,
Cic. Inv. 2, 40, 117.— Plur. subst.: infĕrĭōres, um, m., the people of the lower part of the city, Auct. B. Alex. 6, 3. —Trop.1.Subsequent, later, latter, in time or succession:2.erant inferiores quam illorum aetas, qui, etc.,
lived later, were younger, Cic. Q. Fr. 3, 5, 2; cf.:aetate inferiores paulo quam Iulius, etc.,
id. Brut. 49, 182; and:inferioris aetatis esse,
id. ib. 64, 228:inferiores quinque dies,
the latter, Varr. L. L. 6, § 13 Müll. —Inferior in quality, rank, or number.(α).With abl. specif.:(β).voluptatibus erant inferiores, nec pecuniis ferme superiores,
Cic. Rep. 2, 34:inferior fortunā,
id. Fam. 13, 5, 2:dignitate, auctoritate, existimatione, gratia non inferior, quam qui umquam fuerunt amplissimi,
id. Q. Fr. 1, 3, 6:inferiores animo,
Caes. B. G. 3, 24:quemadmodum causa inferior, dicendo fieri superior posset,
Cic. Brut. 8:erat multo inferior navium numero Brutus,
Caes. B. C. 1, 57. — With abl.:ut humanos casus virtute inferiores putes,
Cic. Lael. 2.—With in and abl.:(γ).in jure civili non inferior, quam magister fuit,
Cic. Brut. 48, 179.—Absol.:III. A.inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. §71: invident homines maxime paribus aut inferioribus,
id. de Or. 2, 52, 209; cf.:indignum est, a pari vinci aut superiore, indignius ab inferiore atque humiliore,
id. Quint. 31:supplices inferioresque,
id. Font. 11:ordines,
Caes. B. C. 1, 46:crudelis in inferiores,
Auct. Her. 4, 40:non inferiora secutus,
naught inferior, Verg. A. 6, 170.Form infimus (infumus), a, um, lowest, last (= imus;1.but where the lowest of several objects is referred to, infimus is used,
Cic. N. D. 1, 37, 103; 2, 6, 17; v. Krebs, Antibarb. p. 588).Lit.:2.stabiliendi causa singuli ab infimo solo pedes terra exculcabantur,
Caes. B. G. 7, 73, 7:ab infimis radicibus montis,
id. B. C. 1, 41, 3; 1, 42, 2:cum scripsissem haec infima,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 6:ab infima ara,
from the lowest part of the altar, id. Div. 1, 33; cf.:sub infimo colle,
the foot, Caes. B. G. 7, 79. — Subst.: infĭmum, i, n., the lowest part, bottom, in the phrase:ab infimo,
from below, at the bottom, Plaut. Most. 3, 2, 140:collis erat leniter ab infimo acclivis,
Caes. B. G. 7, 19, 1 (for which, ab imo;v. below, B. 1.): stipites demissi et ab infimo revincti,
id. ib. 7, 73, 3; cf. Sen. Q. N. 3, 30, 4; 6, 4, 1; so,ad infimum,
at the bottom, Caes. B. G. 7, 73, 3:collis passus circiter CC. infimus apertus,
at the bottom, id. ib. 2, 18, 2.—Trop., lowest, meanest, basest in quality or rank:B.infima faex populi,
Cic. Q. Fr. 2, 6; cf.:condicio servorum,
id. Off. 1, 13:infimo loco natus,
id. Fl. 11:summos cum infimis pari jure retinebat,
id. Off. 2, 12:humilitas natalium,
Plin. 18, 6, 7, § 37:preces,
the most humble, Liv. 8, 2; 29, 30. — Hence, infĭmē, adv., only trop., at the bottom (late Lat.):quid summe est, quid infime,
Aug. Ep. 18, 2. —Form imus, a, um, the lowest, deepest, last ( = infimus; but when opp. to summus, to express a whole from end to end, imus is used; v. Suet. Aug. 79; Quint. 2, 13, 9; Liv. 24, 34, 9; Cic. Rosc. Com. 7, 20; Hor. Ep. 1, 1, 54; cf. Krebs, Antibarb. p. 588).1.Lit.:A.ab imis unguibus usque ad verticem summum,
Cic. Rosc. Com. 7, 20:terra ima sede semper haeret,
id. Rep. 6, 18:fundo in imo,
at the very bottom, Verg. A. 6, 581: vox, the deepest bass (opp. vox summa, the treble), Hor. S. 1, 3, 7; Quint. 11, 3, 15:conviva,
that reclines at the bottom, Hor. S. 2, 8, 40; Mart. 6, 74:ad imam quercum,
at the foot of the oak, Phaedr. 2, 4, 3:in aure ima,
at the bottom of the ear, Plin. 11, 45, 103, § 205. — As substt.Plur.: īmi, ōrum, m., the lowest, most humble:B.aequalis ad maximos imosque pervenit clementiae tuae admiratio,
Sen. Clem. 1, 1, 9:pacis et armorum superis imisque deorum Arbiter,
Ov. F. 5, 665. —īmum, i, n., the bottom, depth, low [p. 945] est part. Lit.:2.ab imo ad summum,
Hor. S. 2, 3, 308:locus erat paulatim ab imo acclivis,
Caes. B. G. 3, 19, 1 (for which, ab infimo; v. above, A. 1.); so,tigna paulum ab imo praeacuta,
id. ib. 4, 17:suspirare ab imo,
to fetch a deep sigh, Ov. A. A. 3, 675:(aures) instabiles imo facit,
at the bottom. at their roots, id. M. 11, 177:aquae perspicuae imo,
down to the bottom, id. ib. 5, 588. — Plur.:ima summis mutare,
to turn the lowest into the highest, Hor. C. 1, 34, 12; Vell. 2, 2:ima,
the under world, Ov. M. 10, 47.—With gen.:ima maris,
the bottom of the sea, Plin. 32, 6, 21, § 64:ima montis,
the foot of a mountain, id. 4, 11, 18, § 40.—Trop., with respect to time or order, the last (mostly poet.):mensis,
Ov. F. 2, 52.—Hence, subst.: īmum, i, n., the last, the end:nihil nostrā intersit an ab summo an ab imo nomina dicere incipiamus,
Auct. Her. 3, 18, 30:si quid inexpertum scaenae committis... servetur ad imum,
till the last, to the end, Hor. A. P. 126:dormiet in lucem... ad imum Threx erit,
at last, id. Ep. 1, 18, 35. -
18 infimum
infĕrus, a, um (ante-class. collat. form of the nom. sing. infer:I.ubi super inferque vicinus permittet,
Cato, R. R. 149), adj. [cf. Sanscr. adh-aras, adh-amas, the lower, lowest; and Lat. infra], that is below, underneath, lower; opp. superus.Posit.A.In gen.: inferus an superus tibi fert Deus funera, Liv. Andr. ap. Prisc. p. 606 P.; cf.:B.Di Deaeque superi atque inferi,
Plaut. Cist. 2, 1, 36; Ter. Phorm. 4, 4, 6; cf.also: ut ex tam alto dignitatis gradu ad superos videantur deos potius quam ad inferos pervenisse,
Cic. Lael. 3, 12:limen superum inferumque salve,
Plaut. Merc. 5, 1, 1:ut omnia supera, infera, prima, ultima, media videremus,
Cic. Tusc. 1, 26, 64:loca,
the lower parts, id. Arat. 474:fulmina,
that come out of the ground, Plin. 2, 52, 53, § 138: aqua, that falls down, rain-water, Varr. ap. Non. 1, 221: mare inferum, the Lower, i. e. the Tuscan Sea (opp. mare superum, the Upper or Adriatic Sea), Mel. 2, 4; Plin. 3, 5, 10, § 75; Cic. Att. 9, 3, 1; id. de Or. 3, 19 et saep. also without mare:navigatio infero,
upon the Tuscan Sea, id. Att. 9, 5, 1.—In partic., underground, belonging to the Lower World: infĕri, ōrum, m. ( gen. inferūm for inferorum, Varr. ap. Macr. S. 1, 16; Sen. de Ira, 2, 35), the inhabitants of the infernal regions, the dead:II. A.triceps apud inferos Cerberus,
Cic. Tusc. 1, 5, 10:si ab inferis exsistat rex Hiero,
were to rise from the dead, Liv. 26, 32:si salvi esse velint, Sulla sit iis ab inferis excitandus,
to be raised from the dead, Cic. Cat. 2, 9, 20:inferorum animas elicere,
id. Vatin. 6, 14:ad inferos poenas parricidii luere,
in the infernal regions, id. Phil. 14, 12, 32:ab inferis excitare aliquem,
i. e. to quote the words of one deceased, id. Or. 25, 85; id. Brut. 93, 322.Lit.:B.spatium,
Caes. B. G. 7, 46, 3:locus,
id. ib. 2, 25:pars,
id. ib. 7, 35: ex inferiore loco dicere, from below (opp. ex superiore loco, from the tribunal), Cic. Att. 2, 24, 3; cf.superus, II. A.: onerosa suo pondere in inferius feruntur,
downwards, Ov. M. 15, 241:scriptura,
Cic. Inv. 2, 40, 117.— Plur. subst.: infĕrĭōres, um, m., the people of the lower part of the city, Auct. B. Alex. 6, 3. —Trop.1.Subsequent, later, latter, in time or succession:2.erant inferiores quam illorum aetas, qui, etc.,
lived later, were younger, Cic. Q. Fr. 3, 5, 2; cf.:aetate inferiores paulo quam Iulius, etc.,
id. Brut. 49, 182; and:inferioris aetatis esse,
id. ib. 64, 228:inferiores quinque dies,
the latter, Varr. L. L. 6, § 13 Müll. —Inferior in quality, rank, or number.(α).With abl. specif.:(β).voluptatibus erant inferiores, nec pecuniis ferme superiores,
Cic. Rep. 2, 34:inferior fortunā,
id. Fam. 13, 5, 2:dignitate, auctoritate, existimatione, gratia non inferior, quam qui umquam fuerunt amplissimi,
id. Q. Fr. 1, 3, 6:inferiores animo,
Caes. B. G. 3, 24:quemadmodum causa inferior, dicendo fieri superior posset,
Cic. Brut. 8:erat multo inferior navium numero Brutus,
Caes. B. C. 1, 57. — With abl.:ut humanos casus virtute inferiores putes,
Cic. Lael. 2.—With in and abl.:(γ).in jure civili non inferior, quam magister fuit,
Cic. Brut. 48, 179.—Absol.:III. A.inferiores extollere,
Cic. Lael. 20, 72; cf. id. ib. §71: invident homines maxime paribus aut inferioribus,
id. de Or. 2, 52, 209; cf.:indignum est, a pari vinci aut superiore, indignius ab inferiore atque humiliore,
id. Quint. 31:supplices inferioresque,
id. Font. 11:ordines,
Caes. B. C. 1, 46:crudelis in inferiores,
Auct. Her. 4, 40:non inferiora secutus,
naught inferior, Verg. A. 6, 170.Form infimus (infumus), a, um, lowest, last (= imus;1.but where the lowest of several objects is referred to, infimus is used,
Cic. N. D. 1, 37, 103; 2, 6, 17; v. Krebs, Antibarb. p. 588).Lit.:2.stabiliendi causa singuli ab infimo solo pedes terra exculcabantur,
Caes. B. G. 7, 73, 7:ab infimis radicibus montis,
id. B. C. 1, 41, 3; 1, 42, 2:cum scripsissem haec infima,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 6:ab infima ara,
from the lowest part of the altar, id. Div. 1, 33; cf.:sub infimo colle,
the foot, Caes. B. G. 7, 79. — Subst.: infĭmum, i, n., the lowest part, bottom, in the phrase:ab infimo,
from below, at the bottom, Plaut. Most. 3, 2, 140:collis erat leniter ab infimo acclivis,
Caes. B. G. 7, 19, 1 (for which, ab imo;v. below, B. 1.): stipites demissi et ab infimo revincti,
id. ib. 7, 73, 3; cf. Sen. Q. N. 3, 30, 4; 6, 4, 1; so,ad infimum,
at the bottom, Caes. B. G. 7, 73, 3:collis passus circiter CC. infimus apertus,
at the bottom, id. ib. 2, 18, 2.—Trop., lowest, meanest, basest in quality or rank:B.infima faex populi,
Cic. Q. Fr. 2, 6; cf.:condicio servorum,
id. Off. 1, 13:infimo loco natus,
id. Fl. 11:summos cum infimis pari jure retinebat,
id. Off. 2, 12:humilitas natalium,
Plin. 18, 6, 7, § 37:preces,
the most humble, Liv. 8, 2; 29, 30. — Hence, infĭmē, adv., only trop., at the bottom (late Lat.):quid summe est, quid infime,
Aug. Ep. 18, 2. —Form imus, a, um, the lowest, deepest, last ( = infimus; but when opp. to summus, to express a whole from end to end, imus is used; v. Suet. Aug. 79; Quint. 2, 13, 9; Liv. 24, 34, 9; Cic. Rosc. Com. 7, 20; Hor. Ep. 1, 1, 54; cf. Krebs, Antibarb. p. 588).1.Lit.:A.ab imis unguibus usque ad verticem summum,
Cic. Rosc. Com. 7, 20:terra ima sede semper haeret,
id. Rep. 6, 18:fundo in imo,
at the very bottom, Verg. A. 6, 581: vox, the deepest bass (opp. vox summa, the treble), Hor. S. 1, 3, 7; Quint. 11, 3, 15:conviva,
that reclines at the bottom, Hor. S. 2, 8, 40; Mart. 6, 74:ad imam quercum,
at the foot of the oak, Phaedr. 2, 4, 3:in aure ima,
at the bottom of the ear, Plin. 11, 45, 103, § 205. — As substt.Plur.: īmi, ōrum, m., the lowest, most humble:B.aequalis ad maximos imosque pervenit clementiae tuae admiratio,
Sen. Clem. 1, 1, 9:pacis et armorum superis imisque deorum Arbiter,
Ov. F. 5, 665. —īmum, i, n., the bottom, depth, low [p. 945] est part. Lit.:2.ab imo ad summum,
Hor. S. 2, 3, 308:locus erat paulatim ab imo acclivis,
Caes. B. G. 3, 19, 1 (for which, ab infimo; v. above, A. 1.); so,tigna paulum ab imo praeacuta,
id. ib. 4, 17:suspirare ab imo,
to fetch a deep sigh, Ov. A. A. 3, 675:(aures) instabiles imo facit,
at the bottom. at their roots, id. M. 11, 177:aquae perspicuae imo,
down to the bottom, id. ib. 5, 588. — Plur.:ima summis mutare,
to turn the lowest into the highest, Hor. C. 1, 34, 12; Vell. 2, 2:ima,
the under world, Ov. M. 10, 47.—With gen.:ima maris,
the bottom of the sea, Plin. 32, 6, 21, § 64:ima montis,
the foot of a mountain, id. 4, 11, 18, § 40.—Trop., with respect to time or order, the last (mostly poet.):mensis,
Ov. F. 2, 52.—Hence, subst.: īmum, i, n., the last, the end:nihil nostrā intersit an ab summo an ab imo nomina dicere incipiamus,
Auct. Her. 3, 18, 30:si quid inexpertum scaenae committis... servetur ad imum,
till the last, to the end, Hor. A. P. 126:dormiet in lucem... ad imum Threx erit,
at last, id. Ep. 1, 18, 35. -
19 praecedo
prae-cēdo, cessi, cessum, 3, v. a. and n., to go before, precede (seems not to occur in Cic., Nep., Tac., or Sall.; once in Cæs.; syn.: antecedo, anteverto).I. A.Lit. ( poet. and in post-Aug. prose):B.aliquem,
Suet. Dom. 14:custodes,
Just. 14, 4:agmen,
Verg. A. 9, 47:is praecedens agmen militum ad tribunal pergit,
Liv. 7, 13, 2:praetoriā nave praecedente classem,
id. 35, 26, 7; 38, 41, 12:taurus armenta praecedit,
Sen. Ep. 90, 4; id. Contr. 3, 16, 8:exsequias fax cereusque praecessit,
id. Tranq. 11, 7:gradum nostrum aut praecedentes aut sequentes,
Vell. 2, 114, 1.—Of inanimate subjects:at quae venturas praecedet sexta Calendas,
Ov. F. 1, 705; Vell. 2, 129, 3.—Trop., to surpass, outstrip, outdo, excel, be superior to (rare but class.):II. A.Helvetii reliquos Gallos virtute praecedunt,
excel in bravery, Caes. B. G. 1, 1, 4:ego vestros honores rebis gerendis praecessi,
Liv. 38, 51, 11:ceteras omnis sapore praecedere,
Col. 3, 2, 7:omnes,
Val. Max. 1, 1, 14:Baetica cunctas provinciarum divite cultu praecedit,
Plin. 3, 1, 3, § 7:in quo praecessit omnes D. Silanus,
id. 18, 3, 5, § 23:omnes sapientiā,
Vulg. Eccl. 1, 16.—Lit.:2.opus esse et ipsos praecedere ad confirmandam civitatem,
Caes. B. G. 7, 54:cum equite, ut prius venisse quam venturum sciant, praecedam,
Liv. 22, 51, 2:praecedebat ipse vinctus, sequebatur grex, etc.,
id. 30, 13, 2; 39, 39, 8; 42, 59, 1:equitem ex Paeoniā praecedere jubet,
Curt. 4, 12, 22; 3, 4, 13; 5, 8, 5; Suet. Galb. 12; id. Calig. 32:cervi maria tranant capita imponentes praecedentium clunibus,
Plin. 8, 32, 50, § 114.—Of inanim. subjects:B.fama loquax praecessit ad aures, Deïanira, tuas,
Ov. M. 9, 137:umbra,
id. ib. 5, 614;Plin 31, 6, 33, § 64: nullā praecedente injuriā,
without previous injury, id. 11, 37, 55, § 149.—Transf., to be older:C.decem et octo annis,
Just. Inst. 1, 11, 4.—Trop., to surpass, excel; with the dat. (ante-class.):ut vostrae fortunae meis praecedunt longe,
Plaut. As. 3, 3, 39.
См. также в других словарях:
Tribunal Superior de Justicia de la Comunidad Foral de Navarra — Saltar a navegación, búsqueda El Tribunal Superior de Justicia de la Comunidad Foral de Navarra, también conocido por sus siglas, TSJN, es la instancia de jerarquía superior de la comunidad y es el órgano jurisdiccional en que culmina la… … Wikipedia Español
Tribunal Superior de Justicia de Aragón — Datos Jurisdicción Comunidad Autónoma de Aragón Sede C/ Coso, 1 Zaragoza Responsables políticos Fernando Zubiri de Salinas … Wikipedia Español
Tribunal Superior de Justicia del Estado de Quintana Roo — El Tribunal Superior de Justicia es un órgano público, el cual se encarga de hacer ejercer la jurisdicción del estado y representa al poder judicial, ante los demás poderes del estado. Contenido 1 Antecedentes históricos 2 Organización… … Wikipedia Español
Tribunal Superior de Justicia del País Vasco — El Tribunal Superior de Justicia del País Vasco, abreviadamente, TSJPV (en euskera Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusia) es un órgano jurisdiccional colegiado de la administración de justicia en España que culmina la organización judicial … Wikipedia Español
Tribunal Constitucional de España — Tribunal Constitucional Tipo Tribunal Constitucional Sede Palacio del Tribunal Constitucional (Madrid) Presidente Pascual Sala Sánchez Vicepresidente Eugeni Gay Montalvo … Wikipedia Español
Tribunal Federal de Justicia Fiscal y Administrativa — El Tribunal Federal de Justicia Fiscal y Administrativa de México, es un tribunal de lo contencioso administrativo, dotado de plena autonomía para dictar sus fallos, encargado de dirimir las controversias jurídicas que se susciten entre la… … Wikipedia Español
tribunal — (Del lat. tribunal.) ► sustantivo masculino 1 DERECHO Órgano del estado formado por uno o más magistrados que juzgan conjuntamente: ■ llevaron el caso a los tribunales. 2 DERECHO Lugar destinado a los jueces para administrar justicia y dictar… … Enciclopedia Universal
Tribunal Penal Internacional para la ex Yugoslavia — Para otros usos de este término, véase Tribunal de La Haya. Tribunal Penal Internacional para la antigua Yugoslavia Edificio del tribunal en La Haya … Wikipedia Español
Tribunal Electoral de Quintana Roo — El Tribunal Electoral de Quintana Roo es un organismo público autónomo de carácter permanente, dotado de personalidad jurídica y patrimonio propio, e independencia en sus decisiones así como competencia y organización. Es el garante de la… … Wikipedia Español
Tribunal de Cuentas (Uruguay) — El Tribunal de Cuentas de Uruguay es el órgano de control externo o Entidad fiscalizadora superior (EFS) del país. Su creación data del año 1934 cuando fue incorporado a nivel institucional por la Constitución de ese año. Sus funciones se… … Wikipedia Español
Anexo:Acusados por el Tribunal Penal Internacional para la ex Yugoslavia — El texto que sigue es una traducción defectuosa o incompleta. Si quieres colaborar con Wikipedia, busca el artículo original y mejora o finaliza esta traducción. Puedes dar aviso al autor principal del artículo pegando el siguiente código en su… … Wikipedia Español